नेत्र पन्थी
जनविद्रोहदेखि जनयुद्धसम्मको चेतावनी दिएको नवगठित नेकपा-माओवादीको शक्ति कति होला ? धेरैको आ-आफ्नै अनुमान छ । पार्टी विभाजन गर्ने भेलामा कति कार्यकर्ता भेला भएका थिए ? यो पनि धेरैका लागि अनुमानको विषय छ । नयाँ पत्रिकाले भने भेलाका आयोजकले तयार पारेको सूची नै प्राप्त गरेको छ ।
नयाँ पार्टी गठन गर्न बोलाइएको राज्य समिति सदस्यहरूको राष्ट्रिय भेलाको उपस्थितिलाई नेकपा-माओवादीले आफ्नो शक्तिको रूपमा लिएको छ । नयाँ पार्टी गठनका लागि २ देखि ४ असारसम्म काठमाडौंको बौद्धस्थित शेर्पा समाज केन्द्रमा भएको राष्ट्रिय भेलामा दुई हजार चार सय ७१ नेता-कार्यकर्ता सहभागी थिए ।
भेलामा राज्य समितिका एक हजार तीन सय ६८ प्रतिनिधि सहभागी थिए, त्यस्तै राज्य समितिमा नरहेका एक हजार एक सय तीन कार्यकर्तालाई आमन्त्रित सदस्यका रूपमा भेलामा बोलाइएको थियो ।
भेलामा सहभागीको संख्यालाई नेकपा-माओवादीले आफ्नो शक्तिको रूपमा लिएको छ । उता संस्थापनले भने ३० प्रतिशतभन्दा पनि कम कार्यकर्ता भेलामा सहभागी भएकोले नयाँ पार्टी कमजोर भएको दाबी गरेको छ । राज्य समितिमा चार हजार दुई सय सदस्य रहेकोमा एक हजार तीन सय मात्र गएकोले नयाँ पार्टी कमजोर हुने संस्थापनको भनाइ छ । संस्थापनका एक नेताले धेरै मानिस तल्लो तहबाट सहभागी गराएर धेरै देखाउन खोजिएको टिप्पणी गरे ।
नवगठित माओवादीका नेताहरूले भेलामा राज्य समितिभन्दा तलका केही नेताहरूलाई पर्यवेक्षकका रूपमा पनि सहभागी गराएको बताएका छन् । 'हामीले केही वरिष्ठ जिल्ला सदस्यहरूलाई पनि आमन्त्रित गरेका थियौँ र पुरानो कमिटीका झन्डै बाह्र सय सदस्यहरू भेलामा सहभागी हुनुभएको थियो,' नेकपा-माओवादीका केन्द्रीय सदस्य कुमार दाहालले नयाँ पत्रिकासँग भने, 'अरूले भनेजस्तो आठ/नौ सय होइन ।'
उता एकीकृत माओवादीले पनि कति क्षति भयो भनेर जिल्ला-जिल्लाबाट तथ्यांक बटुलिरहेको छ । माओवादीको ६ असारमा बसेको स्थायी समिति बैठकमा मुगुबाहेक सबै जिल्लामा बहुमत सदस्य एकीकृत माओवादीमै रहको रिपोर्टिङ आएको जानकारी अध्यक्ष प्रचण्डले दिएका थिए । तर, मुगुमा बहुमत जिल्ला सदस्यहरू नयाँ पार्टीमा छन् ।
नयाँ पार्टी घोषणा गर्नुपूर्व नै 'पार्टीभित्र पार्टी, योजनाभित्र योजना र संगठनभित्र संगठन'को नारा अगाडि सारेका वेला किरण समूहले समानान्तर संगठन निर्माणको काम सुरु गरेको थियो ।
माओवादीको मंसिर ०६७ मा गोरखाको पालुङटारमा भएको छैटौँ विस्तारित बैठकमा राज्य समितिका चार हजार दुई सय सदस्य र जनसेनाका तर्फबाट राज्य समितिस्तरका एक हजार तीन सय लडाकु सहभागी थिए । यसरी हेर्दा पालुङटार बैठकका वेला माओवादीसँग पाँच हजार पाँच सय राज्य समिति सदस्य सहभागी थिए । जुन बैठकमा अध्यक्ष प्रचण्ड, तत्कालीन उपाध्यक्ष मोहन वैद्य किरण र अर्का उपाध्यक्ष डा. बाबुराम भट्टराईका भिन्दाभिन्दै समूह अस्तित्वमा थिए ।
नयाँ पार्टीको घोषणा गर्न बोलाइएको पत्रकार सम्मेलनमा किरणले बहुमत एकीकृत माओवादीमा रहेको स्वीकार गरेका थिए । 'हुन त बहुमत उतै -प्रचण्ड-बाबुराम) तिर छ, पार्टी एकताको प्रक्रियामा कतिपय कुँडा-कर्कट पनि आए, उनीहरूलाई राखेर बहुमत बनाइएको छ,' किरणले भने, 'हामीलाई अल्पमतमा पार्न नियोजित रूपमा उनीहरूलाई ल्याइएको थियो, हामीसँग देशव्यापी समानान्तर संगठन छ, हामी व्यवहारमा ठूलो भएर देखाइदिन्छौँ ।'
प्रचण्डले किरणसँग सानो समूह गएको दाबी गर्दै संख्याभन्दा पनि विभाजनले मनोवैज्ञानिक असर पार्ने बताएका छन् । 'विभाजनपछि संख्या र प्रतिशतको हिसाबले त हाम्रो पार्टीलाई त्यति धेरै असर पर्नेजस्तो मैले देखेको छैन,' प्रचण्डको भनाइ थियो, 'तर, संख्या र प्रतिशतभन्दा पनि यसले पार्ने मनोवैज्ञानिक असर बढी नकारात्मक छ भन्ने मलाई लागेको छ ।'
एक सय ४८ सदस्यीय केन्द्रीय समितिमा नयाँ पार्टीमा ४४ जना गएका छन् भने दुई सय ३६ पूर्वसभासद्मध्ये ६३ जनाले नेकपा-माओवादीमा आफूलाई जोडेका छन् । माओवादीको सात सदस्यीय पदाधिकारीमा तीनजना -मोहन वैद्य किरण, रामबहादुर थापा र सिपी गजुरेल) नयाँ पार्टीमा गएका छन् ।
१६ सदस्यीय स्थायी समितिमा तीन पदाधिकारीसहित देव गुरुङ र नेत्रविक्रम चन्द विप्लव गरी पाँचजना नयाँ पार्टीमा गएका छन् । उता ४८ सदस्यीय पोलिटब्युरोमा ११ जना -किरण, बादल, गजुरेल, गुरुङ र विप्लवबाहेक पम्फा भुसाल, हरिभक्त कँडेल, नारायणप्रसाद शर्मा, धर्मेन्द बास्तोला, इन्द्रमोहन सिग्देल, खड्कबहादुर विश्वकर्मा) नयाँ पार्टीमा छन् । किरण, बादल, गजुरेल, गुरुङ, भुसाल, कँडेल र शर्मा माओवादीले ०५२ मा जनयुद्ध सुरु गर्नुपूर्वको १९ सदस्यीय केन्द्रीय समिति सदस्य पनि हुन् ।
केन्द्रीय तहमा नभए पनि राज्य र जिल्ला तहमा आफूहरूको बलियो उपस्थिति रहेको नयाँ पार्टीका नेताहरूको दाबी छ । तर, एकीकृत माओवादीका नेताहरूको भनाइ छ, 'सानो समूह मात्र नयाँ पार्टी गठन गरेर निस्केको छ ।' माओवादी सेनाका कमान्डरहरू सबै एकीकृत माओवादीमा छन् भने 'जुनियर' कमान्डरहरूले नयाँ पार्टीलाई साथ दिएका छन् । माओवादीभित्रको अन्तर्संघर्षमा किरण खेमामा देखिएका पोलिटब्युरो सदस्य सोनाम साथीको समूह -१० जना केन्द्रीय सदस्य) नयाँ पार्टीमा गएको छैन ।
जनविद्रोहदेखि जनयुद्धसम्मको चेतावनी दिएको नवगठित नेकपा-माओवादीको शक्ति कति होला ? धेरैको आ-आफ्नै अनुमान छ । पार्टी विभाजन गर्ने भेलामा कति कार्यकर्ता भेला भएका थिए ? यो पनि धेरैका लागि अनुमानको विषय छ । नयाँ पत्रिकाले भने भेलाका आयोजकले तयार पारेको सूची नै प्राप्त गरेको छ ।
नयाँ पार्टी गठन गर्न बोलाइएको राज्य समिति सदस्यहरूको राष्ट्रिय भेलाको उपस्थितिलाई नेकपा-माओवादीले आफ्नो शक्तिको रूपमा लिएको छ । नयाँ पार्टी गठनका लागि २ देखि ४ असारसम्म काठमाडौंको बौद्धस्थित शेर्पा समाज केन्द्रमा भएको राष्ट्रिय भेलामा दुई हजार चार सय ७१ नेता-कार्यकर्ता सहभागी थिए ।
भेलामा राज्य समितिका एक हजार तीन सय ६८ प्रतिनिधि सहभागी थिए, त्यस्तै राज्य समितिमा नरहेका एक हजार एक सय तीन कार्यकर्तालाई आमन्त्रित सदस्यका रूपमा भेलामा बोलाइएको थियो ।
भेलामा सहभागीको संख्यालाई नेकपा-माओवादीले आफ्नो शक्तिको रूपमा लिएको छ । उता संस्थापनले भने ३० प्रतिशतभन्दा पनि कम कार्यकर्ता भेलामा सहभागी भएकोले नयाँ पार्टी कमजोर भएको दाबी गरेको छ । राज्य समितिमा चार हजार दुई सय सदस्य रहेकोमा एक हजार तीन सय मात्र गएकोले नयाँ पार्टी कमजोर हुने संस्थापनको भनाइ छ । संस्थापनका एक नेताले धेरै मानिस तल्लो तहबाट सहभागी गराएर धेरै देखाउन खोजिएको टिप्पणी गरे ।
नवगठित माओवादीका नेताहरूले भेलामा राज्य समितिभन्दा तलका केही नेताहरूलाई पर्यवेक्षकका रूपमा पनि सहभागी गराएको बताएका छन् । 'हामीले केही वरिष्ठ जिल्ला सदस्यहरूलाई पनि आमन्त्रित गरेका थियौँ र पुरानो कमिटीका झन्डै बाह्र सय सदस्यहरू भेलामा सहभागी हुनुभएको थियो,' नेकपा-माओवादीका केन्द्रीय सदस्य कुमार दाहालले नयाँ पत्रिकासँग भने, 'अरूले भनेजस्तो आठ/नौ सय होइन ।'
उता एकीकृत माओवादीले पनि कति क्षति भयो भनेर जिल्ला-जिल्लाबाट तथ्यांक बटुलिरहेको छ । माओवादीको ६ असारमा बसेको स्थायी समिति बैठकमा मुगुबाहेक सबै जिल्लामा बहुमत सदस्य एकीकृत माओवादीमै रहको रिपोर्टिङ आएको जानकारी अध्यक्ष प्रचण्डले दिएका थिए । तर, मुगुमा बहुमत जिल्ला सदस्यहरू नयाँ पार्टीमा छन् ।
नयाँ पार्टी घोषणा गर्नुपूर्व नै 'पार्टीभित्र पार्टी, योजनाभित्र योजना र संगठनभित्र संगठन'को नारा अगाडि सारेका वेला किरण समूहले समानान्तर संगठन निर्माणको काम सुरु गरेको थियो ।
माओवादीको मंसिर ०६७ मा गोरखाको पालुङटारमा भएको छैटौँ विस्तारित बैठकमा राज्य समितिका चार हजार दुई सय सदस्य र जनसेनाका तर्फबाट राज्य समितिस्तरका एक हजार तीन सय लडाकु सहभागी थिए । यसरी हेर्दा पालुङटार बैठकका वेला माओवादीसँग पाँच हजार पाँच सय राज्य समिति सदस्य सहभागी थिए । जुन बैठकमा अध्यक्ष प्रचण्ड, तत्कालीन उपाध्यक्ष मोहन वैद्य किरण र अर्का उपाध्यक्ष डा. बाबुराम भट्टराईका भिन्दाभिन्दै समूह अस्तित्वमा थिए ।
नयाँ पार्टीको घोषणा गर्न बोलाइएको पत्रकार सम्मेलनमा किरणले बहुमत एकीकृत माओवादीमा रहेको स्वीकार गरेका थिए । 'हुन त बहुमत उतै -प्रचण्ड-बाबुराम) तिर छ, पार्टी एकताको प्रक्रियामा कतिपय कुँडा-कर्कट पनि आए, उनीहरूलाई राखेर बहुमत बनाइएको छ,' किरणले भने, 'हामीलाई अल्पमतमा पार्न नियोजित रूपमा उनीहरूलाई ल्याइएको थियो, हामीसँग देशव्यापी समानान्तर संगठन छ, हामी व्यवहारमा ठूलो भएर देखाइदिन्छौँ ।'
प्रचण्डले किरणसँग सानो समूह गएको दाबी गर्दै संख्याभन्दा पनि विभाजनले मनोवैज्ञानिक असर पार्ने बताएका छन् । 'विभाजनपछि संख्या र प्रतिशतको हिसाबले त हाम्रो पार्टीलाई त्यति धेरै असर पर्नेजस्तो मैले देखेको छैन,' प्रचण्डको भनाइ थियो, 'तर, संख्या र प्रतिशतभन्दा पनि यसले पार्ने मनोवैज्ञानिक असर बढी नकारात्मक छ भन्ने मलाई लागेको छ ।'
एक सय ४८ सदस्यीय केन्द्रीय समितिमा नयाँ पार्टीमा ४४ जना गएका छन् भने दुई सय ३६ पूर्वसभासद्मध्ये ६३ जनाले नेकपा-माओवादीमा आफूलाई जोडेका छन् । माओवादीको सात सदस्यीय पदाधिकारीमा तीनजना -मोहन वैद्य किरण, रामबहादुर थापा र सिपी गजुरेल) नयाँ पार्टीमा गएका छन् ।
१६ सदस्यीय स्थायी समितिमा तीन पदाधिकारीसहित देव गुरुङ र नेत्रविक्रम चन्द विप्लव गरी पाँचजना नयाँ पार्टीमा गएका छन् । उता ४८ सदस्यीय पोलिटब्युरोमा ११ जना -किरण, बादल, गजुरेल, गुरुङ र विप्लवबाहेक पम्फा भुसाल, हरिभक्त कँडेल, नारायणप्रसाद शर्मा, धर्मेन्द बास्तोला, इन्द्रमोहन सिग्देल, खड्कबहादुर विश्वकर्मा) नयाँ पार्टीमा छन् । किरण, बादल, गजुरेल, गुरुङ, भुसाल, कँडेल र शर्मा माओवादीले ०५२ मा जनयुद्ध सुरु गर्नुपूर्वको १९ सदस्यीय केन्द्रीय समिति सदस्य पनि हुन् ।
केन्द्रीय तहमा नभए पनि राज्य र जिल्ला तहमा आफूहरूको बलियो उपस्थिति रहेको नयाँ पार्टीका नेताहरूको दाबी छ । तर, एकीकृत माओवादीका नेताहरूको भनाइ छ, 'सानो समूह मात्र नयाँ पार्टी गठन गरेर निस्केको छ ।' माओवादी सेनाका कमान्डरहरू सबै एकीकृत माओवादीमा छन् भने 'जुनियर' कमान्डरहरूले नयाँ पार्टीलाई साथ दिएका छन् । माओवादीभित्रको अन्तर्संघर्षमा किरण खेमामा देखिएका पोलिटब्युरो सदस्य सोनाम साथीको समूह -१० जना केन्द्रीय सदस्य) नयाँ पार्टीमा गएको छैन ।
