अजय सुमार्गीले प्रचण्ड प्रधानमन्त्री भएका बेला कौडीको भाउमा फ्रिक्वेन्सी हात पारेर खोलेको हेलो मोबाइल गएको वर्ष एनसेल साहु युरोपको टेलियासोनेरालाई महँगोमा बेचे। त्यसपछि आफ्ना प्राविधिक कर्मचारीहरुलाई धम्क्याएर जबर्जस्ती निकाले। अब उनीहरु वैद्य माओवादीको शरणमा गएर कडा आन्दोलनतर्फ अघि बढिरहेका छन्। एनसेलका टावरहरुलाई नै क्षति पुर्याउँदै अघि बढिरहेको यो आन्दोलनले एनसेलका हजारौँ निर्दोष ग्राहक बित्थामा प्रभावित हुने स्थिति आएको छ। अहिलेसम्म वैद्य माओवादीले १३ वटा टावरमा प्रत्यक्ष क्षति पुर्याइसकेको छ।१३ वटा टावर भए पनि टेलिकमका टावरहरु एउटासँग अर्को जोडिएको हुने हुनाले एउटामा क्षति पुर्याएर विच्छेद गरिएपछि त्योसँग जोडिएका अरु सबै पनि स्वतः विच्छेद भई काम नगर्ने हुन्छन्। टावर बिग्रेपछि त्यस क्षेत्रका मोबाइल चल्दैनन्। एनसेलले आफ्नो प्रभाव देखाएर मूलधारे मिडियामा यससम्बन्धी समाचार आउन रोके पनि बिचरा ग्राहक भने बिनसित्तिमा पीडित हुनुपर्ने स्थिति छ।
कहाँ कहाँ टावर बिगारियो ?
पुस ४ गते बानेश्वर, बुद्धनगरको केएटी ९०८/२०८ नम्बरको टावरमा क्षति पुर्याएर (तार काटेर) वैद्य माओवादीको अखिल नेपाल क्रान्तिकारी सञ्चार छापाखाना र प्रकाशन मजदूर संघले क्षति आन्दोलन सुरु गरेको थियो। त्यसपछि स्वयम्भू, सानो भर्याङको तीन वटा, नयाँ बजारको दुई वटाको सम्पर्क विच्छेद गराइयो।काठमाडौँका तीन ठाउँमा टावरमा क्षति पुर्याएपछि उनीहरुले बनेपाको बीएजी००१ नामको ६ वटा अरु टावर जोडिएको हब साइटमा पनि क्षति पुर्याए। यी टावर बिगारिएको खबर मूलधारे मिडियामा आउन दिइएन।
टावर नबनाउनसमेत धम्की !
एनसेलले कुनै पनि (मर्मत तथा नयाँ जडान) को काम आँफै गर्दैन, सबै ठेक्कामा दिएको छ। मर्मतको जिम्मा मोबिकन टेलिनेटवर्कले पाएको छ। त्यो कम्पनीले भने अर्को भारतीय कम्पनी जामिल प्रा.लिलाई जिम्मा दिएको छ। काठमाडौँका जति पनि मर्मतको काम छ, त्यही जामिल कम्पनीले गर्ने गर्दछ।टावरमा क्षति पुर्याउनुको साथै वैद्य माओवादीको मजदुर संगठनले त्यस्ता टावरमा मर्मत नगर्न कडा शब्दमा ‘अपिल’ भन्दै धम्की पत्र टाँसेको हुनाले मर्मत गर्ने कम्पनीहरु समेत थर्कमान भए। बुद्घनगरको टावर ठेकेदार कम्पनीले मर्मत गरेतापनि बाँकी टावरहरुमा सुरक्षाको कारण जनाउँदै ठेकेदार कम्पनीहरुले मर्मत गर्न इन्कार गरेका थिए।
सुरक्षाको जिम्मा हामी लिन्छौँ भनेर एनसेलले भन्यो। तर ठेकेदार कम्पनी जामेलका इन्जिनियरहरुले सोधे- टावर मर्मतको बेलाको मात्र होइन, अफिस जाने, घर आउने अनि छुट्टीको बेलाको सुरक्षा कसले दिन्छ ? मर्मत गर्न जान इन्कार गरेपछि एनसेलले उक्त कम्पनीका इन्जिनियरहरुलाई जागिरबाट निकाल्न र मर्मत समयमा नगरेकोले पेनाल्टी तिर्न दबाब दिएको थियो। तर सम्पूर्ण ठेकेदार कम्पनीका इन्जीनियरहरुले जागीरबाट निकाले पनि निकाल, हामी पनि आन्दोलनमा जान्छौँ भनेपछि ठेकेदार कम्पनी र एनसेलको प्रशासन हच्किन बाध्य भयो।
हेलो नेपालबाट निकालिएका इन्जिनियर विरोध कट्टेलका अनुसार त्यसपछि एनसेलका इन्जिनियरहरुले पुलिसको सहयोग लिएर टावरबाहिर प्रहरी तैनाथ गरेर आफै मर्मत गरेका थिए। तर बनेपाको टावर सोमबारसम्म मर्मत हुन नसकेको बुझिएको छ ।
एनसेलमा किन आक्रमण ?
यदि हेलो नेपालले कर्मचारी निकालेको हो भने अहिले एनसेलको टावरमा किन आक्रमण त ? कट्टेल भन्छन्, ‘टेलियासोनेराको वक्तव्य अनुसार सन् २०११ मा नै उसले हेलो नेपालमा लगानी गरिसकेको छ। तर हामीलाई २०१२ मा मात्र निकालिएको हो। हामीलाई निकाल्ने काम हुँदा कम्पनीको मालिक टेलियासोनेरा भइसकेको थियो।’‘नेपालका सबै पार्टी र नेताहरु मेरा खल्तीका हुन्, तिमीहरुलाई म जे चाह्यो त्यो गर्न सक्छु’ भन्दै अजय सुमार्गीले खाली कागजमा जबर्जस्ती हस्ताक्षर गर्न लगाएर श्रम ऐनविपरीत निकालिएको दावी गर्छन् उनीहरु। निकालिएका अर्का कर्मचारी सोमन्त भट्टराईका अनुसार जुन वर्ष हेलो नेपालका कर्मचारी निकालियो, त्यही वर्ष (सन् २०१२) मा नै टेलियासोनेराले एनसेलका ७२ कर्मचारी निकाल्दा गोल्डेन ह्यान्डसेक भन्दै २१ देखि ४१ लाख रुपियाँसम्म दिएको थियो। ‘तर हामीलाई भने न्यूनतम रकम थमाएर जबर्जस्ती निकालिएको छ। एउटै कम्पनीले आफ्ना कर्मचारीहरुप्रति यसरी भेदभाव गर्न कहाँ पाइन्छ ?’, उनी सोध्छन्।
बाल दिएका छैनन् मागप्रति
निकालिएका कर्मचारीहरुले पुनर्बहालीको मागसहितको अल्टिमेटम पत्र मुक्ति टावरमा हेलो नेपालकी अध्यक्ष रहेकी सुमार्गी पत्नी श्रीमति अस्मिता सुमार्गीलाई बुझाएर डिसेम्बरदेखि सुरु गरेको आन्दोलनप्रति सम्बन्धित पक्षहरु उदासिन छन्। न उनीहरुलाई वार्ताका लागि बोलाइएको छ, न अरु केही प्रस्ताव गरिएको छ। सुमार्गीलाई नेताहरु आफ्नै पक्षमा रहेकोले पेलेरै सबैलाई ठीक लगाइदिउँला भन्ने लागेको हुनसक्छ। टेलियासोनेरा पनि यो टेन्सन अजय सुमार्गीको हो, उसैले सिर्जना गरेको समस्याको हल उसैले निकाल्छ भन्ने पक्षमा रहेको देखिएको छ। तर यसरी टावरै क्षति पुर्याएर आन्दोलन हुन थालेपछि टेलियासोनेराले केही विकल्प सोच्छ कि सोच्दैन, क्रिसमस र न्यु इएरको लामो विदापछि काममा फर्कने विदेशी व्यवस्थापकहरुमा भर पर्छ।कसले कसबाट फाइदा उठाउने ?
यो पूरै प्रकरण कसले कसबाट फाइदा उठाउने भन्नेमा छ। टेलियासोनेरा पनि आफूलाई फाइदा लिने काममा नियमकानुन केही नभनेर अस्वस्थ अभ्यास गर्न कतिसम्म उद्दत हुन्छ, उज्बेकिस्तानमा आफ्नो फाइदाका लागि नै त्यहाँका तानाशाह शासककी छोरीसित मिलेर के गरेको थियो, युरोपका पत्रिकाहरुमा छ्याप्छ्याप्ती आइसक्यो। नेपालमै पनि यसले एनसेल किन्न कस्ता हत्कन्डा अपनाएको थियो, पूर्व राजा ज्ञानेन्द्रका ज्वाइँ राजबहादुर सिंहलाई कसरी उपयोग गरेको थियो, त्यो पनि सार्वजनिक भइसकेको छ।मजदूरहरुको हकहितका लागि सुरु भएको यो आन्दोलनमा पनि कसले कसबाट फाइदा उठाउने भन्ने प्रश्न छ। प्रचण्डपक्षीय माओवादी र वैद्यपक्षीय माओवादीबीचको फुट देखेर त्यसको फाइदाले आफ्नो माग पूरा गराउन सहयोग होला कि भनेर कर्मचारीहरु वैद्य माओवादीको शरणमा लागेका हुन्। उता, वैद्य माओवादीलाई प्रचण्डनिकट रहेका अजय सुमार्गीलाई चेताउने मौका यही हो भन्ने लागेको हुनसक्छ।
स्रोतहरुका अनुसार अहिलेसम्म मागहरु प्रति बाल नदिएकोले वैद्य माओवादी एनसेल र सुमार्गीप्रति निकै आक्रामक भएका छन्। भारतीय गाडी र हिन्दी फिल्म रोक्ने आन्दोलनपछि वैद्य माओवादीले हात हालेको यही सबैभन्दा ठूलो र धेरैको चासोको विषय हो। भलै यसले पहिलो आन्दोलनको दाँजोमा मिडिया कभरेज पाएको छैन। यत्रो दिनसम्म मागबारे कुनै सुनुवाई नभएपछि माथिल्लो तह (वैद्य, बादल, विप्लव)मा पनि के गर्ने भन्ने बारे छलफल भइसकेको बुझिएको छ। अब त उनीहरुको पार्टीको इज्जतै दाउमा परिसक्यो। किनभने जति र जस्तो आन्दोलन गरे पनि न सुमार्गी, न टेलियासोनेरा, दुवैले कानमा तेल हालेर बसेकै स्थिति छ।
आन्दोलनरत कर्मचारीहरुले सुनेको कुरा भनी बताए अनुसार एनसेल बरु वैद्य माओवादीलाई पैसा (चन्दा) दिने तर कर्मचारीहरुलाई पुनर्बहाली नगर्ने सोचका साथ रणनीति बनाउँदैछ। यसले भविष्यमा पनि एनसेललाई फाइदा हुनेछ। वैद्य माओवादीलाई पनि पार्टी चलाउन पैसा त चाहिन्छ। उसले आफ्नो फाइदा हेर्छ कि आफ्नो शरणमा आएका कर्मचारीहरुलाई हेर्छ, त्यो भने आउँदा दिनहरुमा देखिनेछ।
अन्तर्राष्ट्रिय चासो
दुई वटा उस्तै प्रविधिको मोबाइल सेवा चलाउन नपाइने नेपाली कानुनलाई उल्लङ्घन गर्दै भएको हेलो नेपालमा टेलियासोनेराको लगानीबारे छानबिन, कारबाही सुस्त छ। यो पूरै प्रकरणमा नेपाली मूलधारे मिडिया मौन रहे पनि अन्तर्राष्ट्रिय चासो भने बढ्दो छ।हेलो नेपालको आन्दोलनलाई स्वीडेनका मिडियाले कभरेज गरेका छन्। बलजफ्ती निस्कासित कर्मचारीहरुले अन्तराष्ट्रिय श्रम संगठनहरुलाई न्यायको लागि पहल गरिदिनको लागि याचना गरेपछि एक अन्तर्राष्ट्रिय टोली छानबिन र अध्ययनको लागि नेपाल आइसकेको छ। सोमन्त भट्टराईका अनुसार उक्त टोलीले हेलो नेपालबाट बर्खास्त गरिएका करिब १५ जना कर्मचारीहरुसँग प्रत्यक्ष बयान लिएको थियो तर टेलियासोनेराले भने प्रतिक्रिया दिन चाहेन।
नेपालका दुई कानुन व्यवसायीहरुको सहयोगमा गरिएको उक्त अध्ययनबाट टोलीले बहुराष्ट्रिय कम्पनी टेलियासोनेराले श्रम ऐनको खिलापमा नै कर्मचारी बर्खास्त गरेको निष्कर्ष निकालेको भट्टराईको कथन छ। क्रिसमस र नयाँ वर्षको विदाको कारणले गर्दा प्रतिवेदन सार्वजनिक हुन ढिला भइरहेको बुझिएको छ। प्रतिवेदन सार्वजनिक गरे लगत्तै यो मुद्दालाई विदेशी अदालतमा लैजानेबारे छलफल गरिने उनले बताए। टेलियासोनेरा स्विडेन र फिनल्यान्ड सरकारको समेत स्वामित्व रहेको अन्तर्राष्ट्रिय कम्पनी हो।
‘ऐन विपरीत कर्मचारी निकाल्ने प्रक्रिया टेलियासोनेराको स्वामित्वमा आइसकेपछि भएको हो। टेलियासोनेरा सिस्टममा चल्ने मल्टिनेसनल पब्लिक कम्पनी हो। उसले यसको समाधान सिस्टम अनुसार नै गर्नुपर्छ’, भट्टराई भन्छन्।
