६ पुस, काठमाण्डौ । दुईपक्षीय सुरक्षा वैठक तथा थुप्रै चिनियाँ सरकारका निम्तालाई समेत बेवास्ता गर्दै चीन भ्रमणमा रुची नदेखाएका उपप्रधानमन्त्री एवं गृहमन्त्री बिजयकुमार गच्छदार चीन भ्रमणमा जान सहमत देखिएका छन् । गृहमन्त्रीकै ब्यबहार कारण स्थगित भएको ठानिएको चिनियाँ प्रधानमन्त्री बेन जियाबाओको नेपाल भ्रमण पनि गच्छदारको चीन भ्रमणपछि तय हुने बिश्वास गरिएको छ ।
सोमबार चिनियाँ राजदूत योङ होउलानसँगको भेटमा गृहमन्त्री गच्छदारले आफु एक महिनाभित्रै चीन भ्रमणमा जाने आश्वासन दिएका छन् । सो भ्रमणका क्रममा गच्छदारले चिनियाँ पक्षललाई काठामाण्डौमा सुरक्षा ब्यबस्था कडा पार्ने र तिब्बतीहरुको प्रर्दशन हुन नदिने गरि आश्वस्त तुल्याएमात्र चिनियाँ प्रधानमन्त्री नेपाल आउने मिति तय हुने गृह मन्त्रालय उच्चस्रोतको दावी छ ।
किन सशंकित भयो चीन ?
सन् २००८ मा तिब्बतमा भएको प्रर्दशनपछि चिनियाँ सरकारले नेपालको गृहमन्त्रालयसँग समन्वय गरि सुरक्षा सर्तकता बढाएको थियो । तिब्बतबाट अबैधरुपमा नेपाल आएर भारततर्फ लाग्ने तिब्बतीहरुलाई पक्राउ गर्न र नेपालमा स्वतन्त्र तिब्बतका पक्षमा हुने प्रर्दशन रोक्न उसले गृहमन्त्रालयसँग समन्वय गरिरहेको थियो । चीन चासोअनुसार नेपालको गृहमन्त्रालयले कडाई गरेका कारण नेपाल हुँदै भारत पस्ने तिब्बतीको संख्यामा समेत निकै कमी आएको थियो । चीनले जनपद, शसस्त्र प्रहरी र अनुसन्धान बिभागका र गृह मन्त्रालयका उच्च अधिकारीलाई पटक पटक चीन भ्रमण गराउनुका साथै दुवै प्रहरीलाई करोडौं रुपैयाँको सहयोग पनि दिएको थियो ।
तर गृहमन्त्रालयमा गच्छदारको प्रवेशसँगै चिनियाँ पक्षको गृहसँगको पहुँच पातलो भयो । चीनबाट आएका सुरक्षासँग सम्बन्धित प्रतिनिधिमण्डलसँग भेटन नमानेका गृहमन्त्री गच्छदारले परराष्ट्र मन्त्रालयको पटक पटकको आग्रहलाई लत्याउँदै नेपालका लागि चिनियाँ राजदूतलाई पनि भेटन अस्वीकार गरेका थिए । पछिल्लोपटक प्रधानमन्त्री र परराष्ट्रमन्त्रीको निर्देशनलाई समेत अबज्ञा गर्दै गृहमन्त्री गच्छदारले तिब्बतबाट भागेर आउने शरणार्थीलाई भारत जान दिन मातहतका निकायलाई निर्देशन दिएका थिए । काठमाण्डौंमा हुने तिब्बतीको प्रर्दशन रोक्न पनि गच्छदारले खासै चासो नदिएको र प्रधानमन्त्रीको निर्देशनसमेत उल्लघन गरेका भन्दै चिनियाँ पक्ष उनीहरुप्रति असन्तुष्ट र सशंकित थियो । शरणार्थीको मानवअधिकार र भारत प्रवेशका पक्षमा वकालत गरिरहेका अमेरिका तथा भारतको प्रभावमा परेर गच्छदारले चीनको चासोलाई लत्याइदिएको चिनियाँ पक्षको गुनासो थियो ।
चिनियाँ प्रधानमन्त्रीको नेपाल भ्रमणका क्रममा भइरहेका सुरक्षा तयारीमा पनि गच्छदारले चासो नदिएको चिनियाँ पक्षको आरोप छ । अन्तिम समयमा आएर चिनियाँ राजदूत तथा सैनिक सहचारीसँग भेटेका गच्छदारले तिब्बतीले प्रर्दशन नगर्ने पूर्ण ग्यारेन्टी गर्न नसकिने जवाफ दिएपछि चिनियाँ प्रधानमन्त्रीको भ्रमण स्थगित भएको उच्च सरकारी स्रोतको दावी छ । प्रधानमन्त्री र परराष्ट्रमन्त्रीको आश्वासन र प्रतिबद्धता हुँदा पनि चिनियाँ पक्ष गृहमन्त्रीसँग आश्वस्त हुन नसकेका कारण भ्रमण स्थगित भएको स्रोतको दावी छ ।
‘गृहमन्त्रीलाई चीनमै बोलाएर उनको नाडी छाम्ने र उनको बफादारिता बुझ्ने प्रयासमा चीन रहेको होला’- एक सुरक्षा बिश्लेषकले अनलाइनखबरसँग भने- ‘गच्छदारको भ्रमणबाट चीन नेपालमा सुरक्षा अबस्था ठिक छ भन्ने निक्र्यौलमा पुगे मात्र चिनियाँ प्रधानमन्त्रीको भ्रमण मिति तय हुनसक्छ ।’
सुरक्षाप्रति आश्वस्त नभएकै कारण चिनियाँ प्रधानमन्त्री नआएको निष्र्कषमा पुगेपछि प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईले समेत गच्छदारलाई सरकारी हैसियतमा सन्तुलित ब्यबहार गर्न र चिनियाँ पक्षलाई बिश्वासमा लिएर सुरक्षा संबेदनशिलताको ख्याल गर्न निर्देशन दिएका थिए । चिनियाँ प्रधानमन्त्रीको भ्रमण स्थगनबाट नेपालको कुटनीतिक छवि समेत बिबादमा परेपछि गच्छदार चीन जान तयार भएको बताइएको छ ।
सोमबार चिनियाँ राजदूत योङ होउलानसँगको भेटमा गृहमन्त्री गच्छदारले आफु एक महिनाभित्रै चीन भ्रमणमा जाने आश्वासन दिएका छन् । सो भ्रमणका क्रममा गच्छदारले चिनियाँ पक्षललाई काठामाण्डौमा सुरक्षा ब्यबस्था कडा पार्ने र तिब्बतीहरुको प्रर्दशन हुन नदिने गरि आश्वस्त तुल्याएमात्र चिनियाँ प्रधानमन्त्री नेपाल आउने मिति तय हुने गृह मन्त्रालय उच्चस्रोतको दावी छ ।
किन सशंकित भयो चीन ?सन् २००८ मा तिब्बतमा भएको प्रर्दशनपछि चिनियाँ सरकारले नेपालको गृहमन्त्रालयसँग समन्वय गरि सुरक्षा सर्तकता बढाएको थियो । तिब्बतबाट अबैधरुपमा नेपाल आएर भारततर्फ लाग्ने तिब्बतीहरुलाई पक्राउ गर्न र नेपालमा स्वतन्त्र तिब्बतका पक्षमा हुने प्रर्दशन रोक्न उसले गृहमन्त्रालयसँग समन्वय गरिरहेको थियो । चीन चासोअनुसार नेपालको गृहमन्त्रालयले कडाई गरेका कारण नेपाल हुँदै भारत पस्ने तिब्बतीको संख्यामा समेत निकै कमी आएको थियो । चीनले जनपद, शसस्त्र प्रहरी र अनुसन्धान बिभागका र गृह मन्त्रालयका उच्च अधिकारीलाई पटक पटक चीन भ्रमण गराउनुका साथै दुवै प्रहरीलाई करोडौं रुपैयाँको सहयोग पनि दिएको थियो ।
तर गृहमन्त्रालयमा गच्छदारको प्रवेशसँगै चिनियाँ पक्षको गृहसँगको पहुँच पातलो भयो । चीनबाट आएका सुरक्षासँग सम्बन्धित प्रतिनिधिमण्डलसँग भेटन नमानेका गृहमन्त्री गच्छदारले परराष्ट्र मन्त्रालयको पटक पटकको आग्रहलाई लत्याउँदै नेपालका लागि चिनियाँ राजदूतलाई पनि भेटन अस्वीकार गरेका थिए । पछिल्लोपटक प्रधानमन्त्री र परराष्ट्रमन्त्रीको निर्देशनलाई समेत अबज्ञा गर्दै गृहमन्त्री गच्छदारले तिब्बतबाट भागेर आउने शरणार्थीलाई भारत जान दिन मातहतका निकायलाई निर्देशन दिएका थिए । काठमाण्डौंमा हुने तिब्बतीको प्रर्दशन रोक्न पनि गच्छदारले खासै चासो नदिएको र प्रधानमन्त्रीको निर्देशनसमेत उल्लघन गरेका भन्दै चिनियाँ पक्ष उनीहरुप्रति असन्तुष्ट र सशंकित थियो । शरणार्थीको मानवअधिकार र भारत प्रवेशका पक्षमा वकालत गरिरहेका अमेरिका तथा भारतको प्रभावमा परेर गच्छदारले चीनको चासोलाई लत्याइदिएको चिनियाँ पक्षको गुनासो थियो ।
चिनियाँ प्रधानमन्त्रीको नेपाल भ्रमणका क्रममा भइरहेका सुरक्षा तयारीमा पनि गच्छदारले चासो नदिएको चिनियाँ पक्षको आरोप छ । अन्तिम समयमा आएर चिनियाँ राजदूत तथा सैनिक सहचारीसँग भेटेका गच्छदारले तिब्बतीले प्रर्दशन नगर्ने पूर्ण ग्यारेन्टी गर्न नसकिने जवाफ दिएपछि चिनियाँ प्रधानमन्त्रीको भ्रमण स्थगित भएको उच्च सरकारी स्रोतको दावी छ । प्रधानमन्त्री र परराष्ट्रमन्त्रीको आश्वासन र प्रतिबद्धता हुँदा पनि चिनियाँ पक्ष गृहमन्त्रीसँग आश्वस्त हुन नसकेका कारण भ्रमण स्थगित भएको स्रोतको दावी छ ।
‘गृहमन्त्रीलाई चीनमै बोलाएर उनको नाडी छाम्ने र उनको बफादारिता बुझ्ने प्रयासमा चीन रहेको होला’- एक सुरक्षा बिश्लेषकले अनलाइनखबरसँग भने- ‘गच्छदारको भ्रमणबाट चीन नेपालमा सुरक्षा अबस्था ठिक छ भन्ने निक्र्यौलमा पुगे मात्र चिनियाँ प्रधानमन्त्रीको भ्रमण मिति तय हुनसक्छ ।’
सुरक्षाप्रति आश्वस्त नभएकै कारण चिनियाँ प्रधानमन्त्री नआएको निष्र्कषमा पुगेपछि प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईले समेत गच्छदारलाई सरकारी हैसियतमा सन्तुलित ब्यबहार गर्न र चिनियाँ पक्षलाई बिश्वासमा लिएर सुरक्षा संबेदनशिलताको ख्याल गर्न निर्देशन दिएका थिए । चिनियाँ प्रधानमन्त्रीको भ्रमण स्थगनबाट नेपालको कुटनीतिक छवि समेत बिबादमा परेपछि गच्छदार चीन जान तयार भएको बताइएको छ ।
