ब्राजिलकी राष्ट्रपति दिल्मा रौसेफको एक दिन आफ्नै कार्यालयमा एक युवा
जोडीसँग जम्काभेट भयो, यो युवा जोडी, श्रीमान, श्रीमती थिए र दुवै ३० को
उमेरमा थिए, बच्चा हुकाउँदै, भविष्यप्रति आश्वस्त । केही महिना अघिसम्म
युवक ब्राजिलका सडकमा गाडी गुडाउँथ्यो, विद्युत, सिंचाई र पूर्वाधारको
विकास भएपछि जोडी गाउँमा गयो, बञ्जर भुँमीमा तरकारी उत्पादन थाल्यो, कुखुरा
पाल्नुलाई सहायक उद्यम बनायो ।
तिमी कति कमाउँछौ, दिल्माले ती युवकलाई प्रश्न गरिन्, बस गुडाउनुभन्दा चार गुणा बढी कमाउँछु, उसले गर्व गर्दै जवाफ दियो । युवा जोडीले शहरमा भन्दा चार गुणा बढी आम्दानी गाउँमा गर्छ र खर्च शहरमा भन्दा कम हुन्छ, उसले आफ्ना बच्चाका लागि नयाँ लक्ष्य राखेको छ, कृषि विज्ञानमा स्नाकोत्तर गराउनु । ब्राजिली कलाले भरिपूर्ण भव्य राष्ट्रपति कार्यालयमा दिल्मा मुस्कराउँदै भन्न थालिन, ब्राजिलीहरु आफ्नै खुट्टामा उभिन थालेका छन्, हिंड्न थालेका छन् । ब्राजिलीहरु बढीभन्दा बढी उद्यममा लागेका छन्, आफूलाई उद्यमी बनाइरहेका छन् ।
पछिल्ला दुई दशक दिल्माको देशका लागि कठिनपूर्ण थिए, अहिले मूल्यवृद्धिको चाप कम छ, सरकारी टेलिकम कम्पनी र केही खानी निजीकरण गरिएको छ, देशमा भट्टमास र फलामको उत्पादन उच्च छ । २० वर्ष अघि ब्राजिलको कुल ग्राहस्थ्य उत्पादन तीन खर्ब ५८ अर्ब डलर बराबर थियो, देश विश्वको ११ औं ठूलो अर्थतन्त्र थियो । अहिले कुल ग्राहस्थ उत्पादन २५ खर्ब डलर पुगेको छ र ब्राजिल वित्तीय रुपमा छैटौं र आठौं ठूलो देशको वीचमा छ ।
ब्राजिलको आधा जनसंख्या अहिले मध्यमवर्गीय छ र यो जनसंख्या एक्लैको प्रतिफल छिमेकी अर्जेन्टिनाभन्दा ठूलो छ, हामी जे थियौं, अहिले परिवर्तन हुँदै छौं, ६४ वर्षिया दिल्माले भनिन्, जो फब्र्सले तयार गरेको विश्वका शक्तिशाली महिलामध्ये तेस्रो स्थानमा छिन् ।
ब्राजिल विश्वमा सबैभन्दा धेरै उद्यमी भएको देश बनेको छ, चारमध्ये एक जना वयस्क अहिले ब्राजिलमा स्वरोजगार छन्, सानो व्यापारले दुईदेखि तीन जनालाई रोजगारी दिन्छ । ब्राजिलमा वेरोजगारको संख्या अहिले ५.८ प्रतिशत मात्रै छ । पछिल्ला ४२ महिनामा खुलेका उद्योगमा ४९ प्रतिशत उद्यमी महिला हुन् । जबकी विश्वमा यो ३७ प्रतिशत मात्रै छ । ब्राजिली शहर साव पाउलोमा १८ लाख साना उद्योगीहरु छन् ।
ब्राजिलमा प्रविधि परिवर्तनको सम्वाहक हो, सन् २०१२ को पहिलो त्रैमासमा आठ करोड २४ लाख इन्टरनेट प्रयोगकर्ता पुगे । तीन वर्ष अघि यो संख्या छ करोड २३ लाख थियो । फेसबुक, टम्बलर र ट्विटर जस्ता सामाजिक सञ्जालका प्रयोगकर्तामा अमेरिकापछि ब्राजिली छन् । युवा प्रविधि उद्यमीलाई सहयोग गरिरहेका बेडि याङ भन्छन्, प्रविधिले उद्यमशिलतालाई विकास गरिरहेको छ । ब्राजिलमा २० करोड जनसंख्या छ र २५ करोड मोवाइल छन् ।
ब्राजिलमा जन्मेका र सिलिकल भ्यालीमा बस्दै आएका याङ हरेक महिना सिलिकन भ्याली र ब्राजिल आवातजावत गर्छन । तीन वर्ष अघिसम्म ब्राजिलमा कुनै प्रविधि उद्यमी भेट्नलाई मुस्किल थियो, अहिले साव पाउलोमा यत्रतत्र भेटाउन सक्नुहुन्छ, उनले भने ।
दिल्मा जसले तीन वर्ष अघि मात्रै ब्राजिलको राष्ट्रपतिको कार्यभार सम्हालेकी थिइन, उनले याङ जस्तै प्रविधि उद्यमी र कृषकलाई अनुदानको योजना ल्याएकी छन् । उनले त्यस्ता उद्यमीका लागि कम व्याज, पुँजीको वृद्धि, पूर्वाधारको विकास र करको कटौतीलाई प्राथमिकता दिएकी छन् ।
दिल्मा भन्छिन्, यो सबै वृद्धिका लागि हो, हामी हजाम, मकै बेच्ने व्यापारीसम्मलाई अवकाशपछिको सुविधा र सरकारी उघु कर्जा दिएर जीवनस्तर सुधार गरिरहेका छौं । सम्भवत यी सबै कुराले हुन सक्छ, उनको लोकप्रियता निक्कै बढेको छ । जुनमा गरिएको एक सर्वेक्षणमा ७७ प्रतिशत मतदाताले उनलाई मन पराएका थिए । जो उनी अघिका राष्ट्रपति लुला दा सिल्भा जत्तिकै हो ।
हाम्रो सरकारले पछिल्ला केही वर्षमा थुप्रै सुधारका कार्यक्रम लागु गरेको छ, एइका बाटिस्टाले भने, जो ब्राजिलका ठूला उद्योगपति हुन् र ३० अर्ब डलर सम्पत्ति सहित विश्वका सातौं धनी पनि । उनी भन्छन्, दिल्माले लगानीका लागि उर्भर वातावरण तयार गरेकी छन् ।
मैले कहिल्यै पनि राष्ट्रपति हुन्छु भन्ने सोचेकि थिइनँ, दिल्माले भनिन्, उनी आफै भिन्न भूमिकाबाट यहाँ आएकी हुन् । दिल्माका बाबु बुलगेरियाबाट निर्वासनमा परेका कम्युनिष्ट थिए । उनी ब्राजिलमा आएपछि घरजग्गाको व्यापारमा लागे, दुवै छोरीलाई बोर्डिङ स्कुलमा भर्ना गरे । जहाँ दिल्माले पियानो पढेकी थिइन्, पुस्तकलाई खाएकी थिइन्, जुन अहिले बानीका रुपमा विकास भएको छ । म भलिवल खेल्ने गर्थें, दिल्माले सम्झना गरिन् । मेरा नाडी त्यति बलिया थिएनन्, तर विपक्षीलाई छेक्न म काफी थिए ।
सन् १९६४ मा दिल्मा १७ वर्षकी थिइन, ब्राजिलको सैनिकले जोआवको सरकारलाई अपदस्थ गर्यो, यो २० वर्षमा सेनाको पाँचौं कु थियो । रातारात अधिकारवादीहरुलाई गिरफ्तार गरियो, उनीहरुलाई यातना दिइयो, केहीलाई वेपत्ता पनि बनाइयो । दिल्मा २० वर्षकी थिइन्, उनले ब्राजिलको क्रान्तिकारी सोसलिष्ट पार्टीको सदस्य बनिन् ।
उनको पहिलो विवाह दुई वर्षभन्दा बढी टिकेन, उनले दोस्रोपटक अधिकारवादी कानूनव्यवसायी कार्लोस अराउजोसँग विवाह गरिन् । जो ब्राजिल कम्युनिष्ट पार्टीका विशेष सदस्य थिए । अराउजो र दिल्माले अधिकारवादी एउटा समूहसँग हात मिलाए, जुन समूहले राजनीतिक प्रतिक्रियाका लागि २५ लाख रकम भएको एउटा सेफ चोरी गरे । दिल्माका पूर्व पति अराउजो भन्छन्, तर उनले कहिल्यै हतियार भने उठाइनन् । सन् १९७० को सुरुमै दिल्मा सैनिक कारवाहीमा पक्राउ परिन् । उनलाई २२ दिनसम्म हिरासतमा विद्युतीय झड्काबाट यातना दिइयो । त्यसको तीन वर्ष उनले जेलमा विताइन ।
१९७२ मा दिल्माको जेल यात्रा सकियो, उनी जेलबाट बाहिर आउँदा २० पाउण्ड तौल घटेको थियो, उनी दुब्ली पातली थिइन र शरिरिक रुपमा निक्कै कमजोर । उनले भयरहित ढंगले राजनीति गरिन, सँगसँगै अर्थशास्त्रमा डिग्री पनि लिइन । दिल्माकी एक छोरी पाउला छिन्, अराउजोसँग उनले सम्वन्ध विच्छेद गरिसकिन् । राजनीतिमा सक्रिए हुन थालेपछि दिल्मा स्थानीय सरकारको अर्थ, उर्जा हुँदै ब्राजिलको उर्जामन्त्री बनिन् । पछि राष्ट्रपति सिल्भाको चिफ अफ स्टाफ बनिन् र सिल्भाको उत्तराधिकारीको रुपमा राष्ट्रपति । दिल्मा याताना, कैदीदेखि राष्ट्रपतिसम्मको यात्राका वारेमा विरलै बोल्छिन्, उनले भनिन्, ‘यो सन् १९६८ जेनेरसन हो ।’
दिल्माले हालै २५ लाख जनसंख्या भएको फोर्टलिजा शहरको यात्रा गरिन्, जहाँ उनले चुनौती पनि देखिन् र सम्भावना पनि । उनी त्यहाँ ग्रे गारबान्टसँग गएकी थिइन्, जो इक्वीटी इन्टरनेशनलका प्रमुख कार्यकारी र सहसंस्थापक हुन् । गारबान्टलाई ब्राजिलमाथि ठूलो विश्वास छ, उनले आफ्नो दुई अर्ब डलरको पुँजीमध्ये आधा रकम स्थानीय विकास जस्तै घरको निर्माण, व्यवसायिक रियलस्टेटको विकासमा खर्च गरेका छन् ।
फोर्टलिजामा बाढीले सडक सबै बगाएको थियो, उनीहरुले फोर ह्विल गाडी लिएर शहरसम्म पुगे । यही खराब भौतिक संरचनामा उनीहरुले लगानीको ठूलो सम्भावना देखे । पछि दिल्माले भौतिक पूर्वाधारमा लगानी बढाउने निर्णय लिइन् । यसले सन् २०१० मा साढे सात प्रतिशत वृद्धि हाँसिल गरेको र अहिले दुई प्रतिशतको प्रक्षेपणलाई अझै बढाउने देखियो । यसले मध्यकालिन रुपमा पनि ठूलै फाइदा पुर्याउने छ । सन् २०१४ मा फुटवल विश्वकप र सन् २०१६ मा ओलम्पिक ब्राजिलमा हुँदै छ, पूर्वाधारमा गरिएको यो लगानीले त्यसलाई पनि फाइदा पुर्याउने छ ।
भौतिक पूर्वाधार सबैभन्दा महत्वपुर्ण हो, विश्वमा १४ प्रतिशत सडक हिस्सा त पाँच ठूलो देशसँग मात्रै छ । वल्र्ड इकोनोमिक फोरमले गरेको १४२ राष्ट्रको सर्वेक्षणमा ब्राजिलसँग भएको भौतिक पूर्वाधारको गुणस्तर १०४ औं अंकमा छ । यो ब्रिक मुलुक चीन, भारत र रसियाभन्दा पछि हो । अगस्टमा दिल्माले साढे सात हजार किलोमिटर सडक र १० हजार किलोमिटर लामो रेलवे सञ्चालनका लागि निजी क्षेत्रबाट प्रतिश्पर्धाबाट छान्ने निर्णय गरिन । जसका लागि ६६ अर्ब डलर खर्च गर्नुपर्दछ र अबको पाँच वर्षमा त्यसको आधा रकम खर्च गरिसक्नुपर्दछ ।
उन्को
दोस्रो निसाना हो, ब्रोडव्याण्ड इन्टरनेट । अहिले ब्राजिलमा तिव्र गतीको
इन्टरनेट चलाउन प्रतिमहिना २७ डलर खर्च गर्नुपर्दछ । जबकी चीनमा यही गतीको
इन्टरनेट मात्र १० डलरमा उपलब्ध छ । इन्टरनेट अझै धेरैको पहुँचमा पुर्याउन
दिल्माले प्रत्येक वर्ष ५० करोड डलर खर्च गर्ने घोषणा गरेकी छन् ।
ब्राजिलको टेलिफोन सेवा अझै पनि महँगो छ, यसलाई सस्तो बनाउने उनको अर्को
चुनौती हो ।
ब्राजिलमा अहिले प्रतिमिनेटको औषत फोन खर्च ४८ सेन्ट छ, जबकी विश्वका विकसित मुलुकमा यो ६.२ सेन्ट मात्रै छ । ब्राजिलमा मोवाइल सेवाको गुणस्तर यति धेरै कमजोर छ कि दूरसञ्चार नियामकले तीन ठूला मोवाइल कम्पनीलाई नयाँ सेवा विक्री गर्न बन्देज लगाएको छ । सेवाको गुणस्तर वृद्धि गर्न दिल्माले विदेशी कम्पनीलाई दवाव दिएकी छन्, विश्वकप अघि नै फोर जी सेवा सुरु नगरे ती कम्पनीले ठूलै जरिवाना चुकाउनुपर्ने हुन्छ ।
दिल्माको पूर्वाधारको अर्थ हो, नयाँ व्यापार सुरु गर्न लाग्ने दिन घटाउनु । विश्व बैंकको तथ्यांकले ब्राजिलमा व्यापार सुरु गर्न औषतमा १२० दिन लाग्ने जानकारी दिएको छ, यही काम अमेरिकामा जम्मा छ दिन लाग्छ । दिल्माले यसका लागि पनि काम अघि बढाएकी छन् । यसबाहेक कर संरचनामा सुधार गर्नु दिल्माको अर्को प्राथमिकता हो ।
शिक्षामा दिल्माले अझ धेरै वैज्ञानिक र इन्जिनियर उतपादन गर्न चाहेकी छन् । अहिलेसम्म केही ब्राजिलीले मात्र विदेश पढ्ने अवसर पाएका छन् । गतवर्ष जम्मा नौ हजार ब्राजिली अमेरिकी कलेजमा भर्ना भए । जहाँ चीन र भारतबाट दुई लाख ६० हजारले भर्ना लिएका थिए । दिल्माको सिमानाविनाको विज्ञान कार्यक्रममार्फत सन् २०१५ सम्म प्रतिवर्ष एक लाख ब्राजिलीलाई विदेश पढ्न पठाउनेछिन् । अमेरिकी विश्वविद्यालयहरुले अहिले नै ब्राजिलबाट प्रति वर्ष २० हजार विद्यार्थी लिने घोषणा गरिसकेका छन् ।
छोरीबाट हजुरआमा बनेकी दिल्माले अहिले बालबालिकाको पक्षमा काम गर्न थालेकी छन् । प्रत्येक घरमा छ वर्षभन्दा कम उमेरका बालबालिकाले प्रतिमहिना ३५ डलर पाउँछन् । तर त्यस्तो रकम लिनका लागि बालबालिका विद्यालयमा जानुपर्दछ र क्यालेण्डर अनुसार खोप लगाउनुपर्दछ । दिल्माले ब्राजिलमा बालबालिकाका लागि छ हजार दिवा सेवा केन्द्र खोलेकी छन्, गरिव र मध्यमवर्गीय परिवारका लागि निशुल्क औषधी पनि पाउँछन् । बालबालिकालाई दिइने नगद सुविधा आमाहरुले मात्र पाउँछन्, किनकी पुरुषले त्यो पैसा पाए रक्सीमा उडाइदिन सक्छन् । दिल्माले अहिलेसम्म छ जना मन्त्रीलाई बर्खास्त गरेकी छन्, उनले आफ्ना चिफ अफ स्टाफलाई पनि बर्खास्त गरिन्, किनकी उनीहरु कुनै न कुनै काण्डमा सामेल थिए । (फर्ब्सको कभर स्टोरी)
तिमी कति कमाउँछौ, दिल्माले ती युवकलाई प्रश्न गरिन्, बस गुडाउनुभन्दा चार गुणा बढी कमाउँछु, उसले गर्व गर्दै जवाफ दियो । युवा जोडीले शहरमा भन्दा चार गुणा बढी आम्दानी गाउँमा गर्छ र खर्च शहरमा भन्दा कम हुन्छ, उसले आफ्ना बच्चाका लागि नयाँ लक्ष्य राखेको छ, कृषि विज्ञानमा स्नाकोत्तर गराउनु । ब्राजिली कलाले भरिपूर्ण भव्य राष्ट्रपति कार्यालयमा दिल्मा मुस्कराउँदै भन्न थालिन, ब्राजिलीहरु आफ्नै खुट्टामा उभिन थालेका छन्, हिंड्न थालेका छन् । ब्राजिलीहरु बढीभन्दा बढी उद्यममा लागेका छन्, आफूलाई उद्यमी बनाइरहेका छन् ।
पछिल्ला दुई दशक दिल्माको देशका लागि कठिनपूर्ण थिए, अहिले मूल्यवृद्धिको चाप कम छ, सरकारी टेलिकम कम्पनी र केही खानी निजीकरण गरिएको छ, देशमा भट्टमास र फलामको उत्पादन उच्च छ । २० वर्ष अघि ब्राजिलको कुल ग्राहस्थ्य उत्पादन तीन खर्ब ५८ अर्ब डलर बराबर थियो, देश विश्वको ११ औं ठूलो अर्थतन्त्र थियो । अहिले कुल ग्राहस्थ उत्पादन २५ खर्ब डलर पुगेको छ र ब्राजिल वित्तीय रुपमा छैटौं र आठौं ठूलो देशको वीचमा छ ।
ब्राजिलको आधा जनसंख्या अहिले मध्यमवर्गीय छ र यो जनसंख्या एक्लैको प्रतिफल छिमेकी अर्जेन्टिनाभन्दा ठूलो छ, हामी जे थियौं, अहिले परिवर्तन हुँदै छौं, ६४ वर्षिया दिल्माले भनिन्, जो फब्र्सले तयार गरेको विश्वका शक्तिशाली महिलामध्ये तेस्रो स्थानमा छिन् ।
ब्राजिल विश्वमा सबैभन्दा धेरै उद्यमी भएको देश बनेको छ, चारमध्ये एक जना वयस्क अहिले ब्राजिलमा स्वरोजगार छन्, सानो व्यापारले दुईदेखि तीन जनालाई रोजगारी दिन्छ । ब्राजिलमा वेरोजगारको संख्या अहिले ५.८ प्रतिशत मात्रै छ । पछिल्ला ४२ महिनामा खुलेका उद्योगमा ४९ प्रतिशत उद्यमी महिला हुन् । जबकी विश्वमा यो ३७ प्रतिशत मात्रै छ । ब्राजिली शहर साव पाउलोमा १८ लाख साना उद्योगीहरु छन् ।
ब्राजिलमा प्रविधि परिवर्तनको सम्वाहक हो, सन् २०१२ को पहिलो त्रैमासमा आठ करोड २४ लाख इन्टरनेट प्रयोगकर्ता पुगे । तीन वर्ष अघि यो संख्या छ करोड २३ लाख थियो । फेसबुक, टम्बलर र ट्विटर जस्ता सामाजिक सञ्जालका प्रयोगकर्तामा अमेरिकापछि ब्राजिली छन् । युवा प्रविधि उद्यमीलाई सहयोग गरिरहेका बेडि याङ भन्छन्, प्रविधिले उद्यमशिलतालाई विकास गरिरहेको छ । ब्राजिलमा २० करोड जनसंख्या छ र २५ करोड मोवाइल छन् ।
ब्राजिलमा जन्मेका र सिलिकल भ्यालीमा बस्दै आएका याङ हरेक महिना सिलिकन भ्याली र ब्राजिल आवातजावत गर्छन । तीन वर्ष अघिसम्म ब्राजिलमा कुनै प्रविधि उद्यमी भेट्नलाई मुस्किल थियो, अहिले साव पाउलोमा यत्रतत्र भेटाउन सक्नुहुन्छ, उनले भने ।
दिल्मा जसले तीन वर्ष अघि मात्रै ब्राजिलको राष्ट्रपतिको कार्यभार सम्हालेकी थिइन, उनले याङ जस्तै प्रविधि उद्यमी र कृषकलाई अनुदानको योजना ल्याएकी छन् । उनले त्यस्ता उद्यमीका लागि कम व्याज, पुँजीको वृद्धि, पूर्वाधारको विकास र करको कटौतीलाई प्राथमिकता दिएकी छन् ।
दिल्मा भन्छिन्, यो सबै वृद्धिका लागि हो, हामी हजाम, मकै बेच्ने व्यापारीसम्मलाई अवकाशपछिको सुविधा र सरकारी उघु कर्जा दिएर जीवनस्तर सुधार गरिरहेका छौं । सम्भवत यी सबै कुराले हुन सक्छ, उनको लोकप्रियता निक्कै बढेको छ । जुनमा गरिएको एक सर्वेक्षणमा ७७ प्रतिशत मतदाताले उनलाई मन पराएका थिए । जो उनी अघिका राष्ट्रपति लुला दा सिल्भा जत्तिकै हो ।
हाम्रो सरकारले पछिल्ला केही वर्षमा थुप्रै सुधारका कार्यक्रम लागु गरेको छ, एइका बाटिस्टाले भने, जो ब्राजिलका ठूला उद्योगपति हुन् र ३० अर्ब डलर सम्पत्ति सहित विश्वका सातौं धनी पनि । उनी भन्छन्, दिल्माले लगानीका लागि उर्भर वातावरण तयार गरेकी छन् ।
मैले कहिल्यै पनि राष्ट्रपति हुन्छु भन्ने सोचेकि थिइनँ, दिल्माले भनिन्, उनी आफै भिन्न भूमिकाबाट यहाँ आएकी हुन् । दिल्माका बाबु बुलगेरियाबाट निर्वासनमा परेका कम्युनिष्ट थिए । उनी ब्राजिलमा आएपछि घरजग्गाको व्यापारमा लागे, दुवै छोरीलाई बोर्डिङ स्कुलमा भर्ना गरे । जहाँ दिल्माले पियानो पढेकी थिइन्, पुस्तकलाई खाएकी थिइन्, जुन अहिले बानीका रुपमा विकास भएको छ । म भलिवल खेल्ने गर्थें, दिल्माले सम्झना गरिन् । मेरा नाडी त्यति बलिया थिएनन्, तर विपक्षीलाई छेक्न म काफी थिए ।
सन् १९६४ मा दिल्मा १७ वर्षकी थिइन, ब्राजिलको सैनिकले जोआवको सरकारलाई अपदस्थ गर्यो, यो २० वर्षमा सेनाको पाँचौं कु थियो । रातारात अधिकारवादीहरुलाई गिरफ्तार गरियो, उनीहरुलाई यातना दिइयो, केहीलाई वेपत्ता पनि बनाइयो । दिल्मा २० वर्षकी थिइन्, उनले ब्राजिलको क्रान्तिकारी सोसलिष्ट पार्टीको सदस्य बनिन् ।
उनको पहिलो विवाह दुई वर्षभन्दा बढी टिकेन, उनले दोस्रोपटक अधिकारवादी कानूनव्यवसायी कार्लोस अराउजोसँग विवाह गरिन् । जो ब्राजिल कम्युनिष्ट पार्टीका विशेष सदस्य थिए । अराउजो र दिल्माले अधिकारवादी एउटा समूहसँग हात मिलाए, जुन समूहले राजनीतिक प्रतिक्रियाका लागि २५ लाख रकम भएको एउटा सेफ चोरी गरे । दिल्माका पूर्व पति अराउजो भन्छन्, तर उनले कहिल्यै हतियार भने उठाइनन् । सन् १९७० को सुरुमै दिल्मा सैनिक कारवाहीमा पक्राउ परिन् । उनलाई २२ दिनसम्म हिरासतमा विद्युतीय झड्काबाट यातना दिइयो । त्यसको तीन वर्ष उनले जेलमा विताइन ।
१९७२ मा दिल्माको जेल यात्रा सकियो, उनी जेलबाट बाहिर आउँदा २० पाउण्ड तौल घटेको थियो, उनी दुब्ली पातली थिइन र शरिरिक रुपमा निक्कै कमजोर । उनले भयरहित ढंगले राजनीति गरिन, सँगसँगै अर्थशास्त्रमा डिग्री पनि लिइन । दिल्माकी एक छोरी पाउला छिन्, अराउजोसँग उनले सम्वन्ध विच्छेद गरिसकिन् । राजनीतिमा सक्रिए हुन थालेपछि दिल्मा स्थानीय सरकारको अर्थ, उर्जा हुँदै ब्राजिलको उर्जामन्त्री बनिन् । पछि राष्ट्रपति सिल्भाको चिफ अफ स्टाफ बनिन् र सिल्भाको उत्तराधिकारीको रुपमा राष्ट्रपति । दिल्मा याताना, कैदीदेखि राष्ट्रपतिसम्मको यात्राका वारेमा विरलै बोल्छिन्, उनले भनिन्, ‘यो सन् १९६८ जेनेरसन हो ।’
दिल्माले हालै २५ लाख जनसंख्या भएको फोर्टलिजा शहरको यात्रा गरिन्, जहाँ उनले चुनौती पनि देखिन् र सम्भावना पनि । उनी त्यहाँ ग्रे गारबान्टसँग गएकी थिइन्, जो इक्वीटी इन्टरनेशनलका प्रमुख कार्यकारी र सहसंस्थापक हुन् । गारबान्टलाई ब्राजिलमाथि ठूलो विश्वास छ, उनले आफ्नो दुई अर्ब डलरको पुँजीमध्ये आधा रकम स्थानीय विकास जस्तै घरको निर्माण, व्यवसायिक रियलस्टेटको विकासमा खर्च गरेका छन् ।
फोर्टलिजामा बाढीले सडक सबै बगाएको थियो, उनीहरुले फोर ह्विल गाडी लिएर शहरसम्म पुगे । यही खराब भौतिक संरचनामा उनीहरुले लगानीको ठूलो सम्भावना देखे । पछि दिल्माले भौतिक पूर्वाधारमा लगानी बढाउने निर्णय लिइन् । यसले सन् २०१० मा साढे सात प्रतिशत वृद्धि हाँसिल गरेको र अहिले दुई प्रतिशतको प्रक्षेपणलाई अझै बढाउने देखियो । यसले मध्यकालिन रुपमा पनि ठूलै फाइदा पुर्याउने छ । सन् २०१४ मा फुटवल विश्वकप र सन् २०१६ मा ओलम्पिक ब्राजिलमा हुँदै छ, पूर्वाधारमा गरिएको यो लगानीले त्यसलाई पनि फाइदा पुर्याउने छ ।
भौतिक पूर्वाधार सबैभन्दा महत्वपुर्ण हो, विश्वमा १४ प्रतिशत सडक हिस्सा त पाँच ठूलो देशसँग मात्रै छ । वल्र्ड इकोनोमिक फोरमले गरेको १४२ राष्ट्रको सर्वेक्षणमा ब्राजिलसँग भएको भौतिक पूर्वाधारको गुणस्तर १०४ औं अंकमा छ । यो ब्रिक मुलुक चीन, भारत र रसियाभन्दा पछि हो । अगस्टमा दिल्माले साढे सात हजार किलोमिटर सडक र १० हजार किलोमिटर लामो रेलवे सञ्चालनका लागि निजी क्षेत्रबाट प्रतिश्पर्धाबाट छान्ने निर्णय गरिन । जसका लागि ६६ अर्ब डलर खर्च गर्नुपर्दछ र अबको पाँच वर्षमा त्यसको आधा रकम खर्च गरिसक्नुपर्दछ ।
उन्को
दोस्रो निसाना हो, ब्रोडव्याण्ड इन्टरनेट । अहिले ब्राजिलमा तिव्र गतीको
इन्टरनेट चलाउन प्रतिमहिना २७ डलर खर्च गर्नुपर्दछ । जबकी चीनमा यही गतीको
इन्टरनेट मात्र १० डलरमा उपलब्ध छ । इन्टरनेट अझै धेरैको पहुँचमा पुर्याउन
दिल्माले प्रत्येक वर्ष ५० करोड डलर खर्च गर्ने घोषणा गरेकी छन् ।
ब्राजिलको टेलिफोन सेवा अझै पनि महँगो छ, यसलाई सस्तो बनाउने उनको अर्को
चुनौती हो ।ब्राजिलमा अहिले प्रतिमिनेटको औषत फोन खर्च ४८ सेन्ट छ, जबकी विश्वका विकसित मुलुकमा यो ६.२ सेन्ट मात्रै छ । ब्राजिलमा मोवाइल सेवाको गुणस्तर यति धेरै कमजोर छ कि दूरसञ्चार नियामकले तीन ठूला मोवाइल कम्पनीलाई नयाँ सेवा विक्री गर्न बन्देज लगाएको छ । सेवाको गुणस्तर वृद्धि गर्न दिल्माले विदेशी कम्पनीलाई दवाव दिएकी छन्, विश्वकप अघि नै फोर जी सेवा सुरु नगरे ती कम्पनीले ठूलै जरिवाना चुकाउनुपर्ने हुन्छ ।
दिल्माको पूर्वाधारको अर्थ हो, नयाँ व्यापार सुरु गर्न लाग्ने दिन घटाउनु । विश्व बैंकको तथ्यांकले ब्राजिलमा व्यापार सुरु गर्न औषतमा १२० दिन लाग्ने जानकारी दिएको छ, यही काम अमेरिकामा जम्मा छ दिन लाग्छ । दिल्माले यसका लागि पनि काम अघि बढाएकी छन् । यसबाहेक कर संरचनामा सुधार गर्नु दिल्माको अर्को प्राथमिकता हो ।
शिक्षामा दिल्माले अझ धेरै वैज्ञानिक र इन्जिनियर उतपादन गर्न चाहेकी छन् । अहिलेसम्म केही ब्राजिलीले मात्र विदेश पढ्ने अवसर पाएका छन् । गतवर्ष जम्मा नौ हजार ब्राजिली अमेरिकी कलेजमा भर्ना भए । जहाँ चीन र भारतबाट दुई लाख ६० हजारले भर्ना लिएका थिए । दिल्माको सिमानाविनाको विज्ञान कार्यक्रममार्फत सन् २०१५ सम्म प्रतिवर्ष एक लाख ब्राजिलीलाई विदेश पढ्न पठाउनेछिन् । अमेरिकी विश्वविद्यालयहरुले अहिले नै ब्राजिलबाट प्रति वर्ष २० हजार विद्यार्थी लिने घोषणा गरिसकेका छन् ।
छोरीबाट हजुरआमा बनेकी दिल्माले अहिले बालबालिकाको पक्षमा काम गर्न थालेकी छन् । प्रत्येक घरमा छ वर्षभन्दा कम उमेरका बालबालिकाले प्रतिमहिना ३५ डलर पाउँछन् । तर त्यस्तो रकम लिनका लागि बालबालिका विद्यालयमा जानुपर्दछ र क्यालेण्डर अनुसार खोप लगाउनुपर्दछ । दिल्माले ब्राजिलमा बालबालिकाका लागि छ हजार दिवा सेवा केन्द्र खोलेकी छन्, गरिव र मध्यमवर्गीय परिवारका लागि निशुल्क औषधी पनि पाउँछन् । बालबालिकालाई दिइने नगद सुविधा आमाहरुले मात्र पाउँछन्, किनकी पुरुषले त्यो पैसा पाए रक्सीमा उडाइदिन सक्छन् । दिल्माले अहिलेसम्म छ जना मन्त्रीलाई बर्खास्त गरेकी छन्, उनले आफ्ना चिफ अफ स्टाफलाई पनि बर्खास्त गरिन्, किनकी उनीहरु कुनै न कुनै काण्डमा सामेल थिए । (फर्ब्सको कभर स्टोरी)
