Thursday, October 18, 2012

अझै पढेको भए बुद्ध एयर जन्मने थिएन - nayapatrika

वीरेन्द्रबहादुर बस्नेत, प्रबन्ध निर्देशक, बुद्ध एयर

४८ वर्षको भइयो तर आजसम्म मैले एउटै गल्ती गरेजस्तो लाग्दैन । नैतिकवान् भएर 'पि्रन्सिपल्ली' बाँच्नुपर्छ भन्ने मेरो सबैभन्दा ठूलो 'फिलोसोफी' हो । तर, पढ्न सकिनँ । पढ्न नसकेकामा मलाई आत्मग्लानि हुन्छ । बूढानीलकण्ठ स्कुलबाट एसएलसी गरेँ । बूढानीलकण्ठको दोस्रो ब्याच थिएँ ।
त्यतिवेला अमृत साइन्स कलेज विज्ञान विषयका लागि टप कलेज मानिन्थ्यो । अंग्रेजी, गणित र विज्ञानमा प्राप्त गरेको माक्र्सको एगि्रगेटका आधारमा कलेजमा विद्यार्थी छनोट गरिन्थ्यो । त्यतिवेला विद्यार्थी तीन/चारवटा कलेजमा आवेदन दिन्थे । मलाई अमृत साइन्समा भर्ना हुन्छु भन्ने 'कन्पिmडेन्स' थियो, त्यसकारण अन्य कलेजमा आवेदन फारम नै भरिनँ । निस्किन पनि मेरो नाम तेस्रो नम्बरमा निस्कियो । नाम निस्केपछि साइन्स त पढ्ने भइयो, तर पछि थाहा भयो, म साइन्स मेन्टालिटी भएको व्यक्ति रहेनछु । मलाई इतिहासमा रुचि लाग्छ । राजनीतिशास्त्र त पढेकै छैन, स्कुल लेभलमा अध्ययन गर्दा रुसो, मार्टिन लुथर किङलगायतका बारेमा अध्ययन गरेको थिएँ ।
आइएस्सीपछि महेन्द्र मोरङ क्याम्पस विराटनगरमा बिकममा भर्ना भएँ । प्रथम श्रेणीमा स्नातक -बिकम) सकाएँ । त्यसपछि मलाई पढ्नुपर्छ जस्तो नै लागेन । अध्ययनलाई अगाडि बढाउनेतिर सोचिनँ । यदि पढाइलाई निरन्तरता दिएको भए धेरै विद्वता हासिल गर्थें जस्तो लाग्छ, तर त्यो भएन । अपरिपक्वताले मेरो अध्ययन रोक्यो । आत्मग्लानि मलाई यसमै छ ।
अहिले सम्भिmछु, सामाजिक विषयको अध्ययन गरेको भए म ठूलो विद्वान् हुन्थेँ होला । विद्वान् भएको भए बुद्ध एयर जन्मने थिएन होला ।

आफ्नै मूल्यांकन

आफैँले आफ्नो मूल्यांकन गर्न मिल्दैन जस्तो लाग्छ । मेरो मूल्यांकन समाज र अन्य व्यक्तिले गर्दा राम्रो । यो लामो यात्रामा मैले धेरै चरण पार गरेँ, तर आजसम्म असन्तुष्ट हुनुपरेको छैन । एसएलसीपछि ६ वर्ष अलमलमा थिए । त्यो ६ वर्ष केही पनि नगरी बित्यो । डिप्लोमा पास गरेपछि विभिन्न काम गरेँ, हेरेँ । अहिले भने मेचीदेखि महाकालीसम्म हाम्रा कार्यक्रम विस्तार भएका छन्≤ पूर्वमा भद्रपुर, सुदूरपश्चिममा धनगढी । बुद्ध एयर राष्ट्रिय धरोहर र सम्पत्तिका रूपमा परिचित भएको छ । यसलाई सबैले चिन्दछन् । त्यसको प्रबन्ध निर्देशकका रूपमा मलाई पनि चिन्छन् होला, मेरो आफ्नै मूल्यांकन यही हो ।
म धेरै महत्त्वाकांक्षी मान्छे हुँ । स्कुलका हरेक रिर्पोटमा 'हि इज भेरी ओभर कन्पिmडेन्स ब्वाई' भनेर लेखिएको हुन्थ्यो । त्यतिवेला 'ओभर कन्पिmडेन्स'लाई नकारात्मक रूपमा हेरिन्थ्यो । ओभर कन्पिmडेन्स छ, त्यसले गल्ती धेरै गर्छ भन्ने मूल्यांकन हुन्थ्यो । तर, मलाई म सफल हुन्छु भन्नै सानैबाट लागेको थियो । मेरो जिन्दगी नैतिकतामा आधारित छ । नीतिसंगत काम मात्र गर्छु । 'नैतिकता र इन्साफी' मेरा लागि अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण छन् । नैतिक र इन्साफका हिसाबले काम गर्छु, त्यसैले सफल हुन्छु भन्ने लागेको थियो ।

सफलताको मुख्य श्रेय

सफलताको श्रेय मेरो बुबा -सुरेन्द्रबहादुर बस्नेत) लाई जान्छ । मेरा बुबा पनि नैतिकवान् मान्छे हुनुहुन्छ । उहाँसँग अत्यन्त अनुशासित सम्बन्ध थियो । त्यसैले दोहोरो कुरा नै हुँदैनथ्यो । डर पनि लाग्थ्यो, रेस्पेक्ट पनि गर्थें । बुबाजस्तो नैतिकवान् बन्नुपर्छ भन्ने मलाई लाग्थ्यो, आजसम्म त्यसैलाई नै 'फलो' गरेको छु ।

आदर्श व्यक्ति

मैले धेरैजनाको बायोग्राफी पढेको छु । ती पुस्तकले मलाई धेरै प्रभावित पनि पारेका छन् । जवहरलाल नेहरूबाट प्रभावित भएको छु, उनी मेरा आदर्श हुन् । अब्राहम लिंकनबाट पनि प्रभावित छु । उनको बायोग्राफी पनि पढेको छु । ऐतिहासिक रूपमा मलाई 'इन्फ्लुयन्स' गर्ने व्यक्ति जुलियस सिजर हुन् । उनले अमर रहनुपर्छ भन्ने कुरालाई स्थापित गरेका छन् । अमर रहन 'लिगेसी' छाड्नुपर्छ भन्ने उनको आदर्श थियो । यसलाई महात्मा गान्धीले पनि अनुसरण गरे । बाँचुन्जेल उनले संघर्ष गरे, मरेर गएपछि पनि अमर रहेे । एक दिन मर्नैपर्छ भन्ने 'रियलाइज' गर्नु सबैभन्दा ठूलो कुरा हो । यसको रियलाइज भइसकेपछि जो कोहीले पनि आफ्नो लिगेसी छाड्न सक्छ । मरेपछि पो अमर हुनुपर्‍यो, नाम चर्चामा आउनुपर्‍यो ।
गिरिजाबाबु नभएको खण्डमा देशै धराशयी हुन्छ भन्ने पनि थिए, तर मरेको भोलिपल्ट उनको पनि दुई दिन त भयो त । हैसियत भएको व्यक्तिले म एकदिन मर्छु भन्ने रियलाइज गरेपछि आफ्नो लिगेसी छाड्नतिर लाग्छ । नेपालमा त्यस्तो व्यक्ति को हुन सक्छ, सायद पृथ्वीनारायण शाह भन्न सक्छौँ होला । उनले एकीकरण नगरिदिएको भए, नेपाल भारतको कुनै एक प्रान्त हुन्थ्यो होला वा के हुन्थ्यो होला, यस विषयमा पनि बहस गर्न सकिन्छ ।

प्रधानमन्त्रीले के गर्ने ?

देशको नेतृत्व गर्ने मलाई चाहना छैन । नेपाललाई अगाडि बढाउने आधारभूत विषय कर -ट्याक्सेसन) नै हो । जबसम्म कुनै मुलकले करलाई प्राथमिकतामा राख्दैन, त्यसले उन्नति नै गर्न सक्दैन । ऋण, अनुदानका आधारमा मुलुकको विकास गर्ने सकिँदैन । मुलुक विकास गर्ने हो भने करनीतिलाई प्राथमिकतामा राख्नुपर्छ । 'नियमसम्मत, पारदर्शी र उत्तरदायी कर' नीतिलाई कार्यान्वयनमा ल्याउनु आवश्यक छ । कर तिर्ने निकायले सही किसिमले कर तिरे राष्ट्रको आफसे आफ उन्नति हुन्छ । भ्रष्टाचार न्यून हुन्छ । शतप्रतिशत कर तिर्ने व्यक्तिले भ्रष्टाचार गर्दै गर्दैन । ट्याक्सेसन सजिलै गर्न सकिन्छ । यसमा मूल्य अभिवृद्धि, भन्सार, अन्तःशुल्क, आयकर पर्छन् ।
८० प्रतिशत नेपाली कृषिमै निर्भर छन् । पहिलो विकास कृषिमा हुनुपर्छ । अहिलसम्म हाम्रो देशको कृषि 'उत्पादन गर्‍यो, खायो, सक्यो' अवस्थामा छ । कसैले प्राथमिकतामा हाइड्रो पावर, पर्यटन भन्लान्, तर ती सबै पूरक हुन् । देश विकासका लागि कर र कृषि आधारभूत हुन्, यी दुवै हुनासाथ विकास आफैँ आउँछ । करनीति राज्यले बनाउने हो । कृषिमा हामी आफैँ लाग्ने हो । कृषिमा हामीले पूर्वाञ्चलमा विशाल कार्यक्रम ल्याएका छौँ । ५० लाखभन्दा बढी मान्छे विदेशमा काम गरिरहेका छन् । उत्पादकत्वको हिसाबले तराई महत्त्वपूर्ण हो, तर त्यहाँ कृषि मजदुर नै छैनन् । यस्तो हुनु हाम्रो लागि अभिशाप कि विकल्प, अवसर कि दायित्व ? देशको नेतृत्व लिनेले यी कुरामा ध्यान दिन जरुरी छ ।

एयरलाइन्समै किन ?

एयरलाइन्स व्यवसाय हाम्रो पुस्ताकै लागि नयाँ बिजनेस हो । बाजे कृषक हुनुहुन्थ्यो । 'केही न केही उद्योग नगरी घरको चुलो बल्दैन' भन्ने मान्यताका साथ हामी उद्योग व्यवसायमा आयौँ । आजभन्दा साढे १५ वर्षअघि एयरलाइन्समा अवसर देख्यौँ, त्यहीँ लगानी गर्‍यौँ । १५ वर्षमा कतिवटा एयरलाइन्स आए, कतिवटा डुबे, सबैलाई थाहा छ । तर, हामी दत्तचित्त भएर लाग्यौँ, त्यसैले सफल पनि भयौँ । हाम्रो लगानीमा विविधीकरण कहीँ पनि छैन । बुद्ध एयर वा मेरो परिवारको अन्य कुनै पनि क्षेत्रमा लगानी छैन, एयरलाइन्समा मात्रै केन्दि्रत भयौँ । व्यवसाय सुरु मात्र गर्ने होइन, सफल पार्ने पनि हो । शतप्रतिशत कर तिर्नु, संस्थालाई आफ्नो बाउको सम्पत्ति मात्र नमानी त्यहाँ काम गर्ने सबै कर्मचारीको साझा थलोका रूपमा विकास गर्नु र फाइदा लिएर सञ्चालन गर्नु नै उद्योगको सफलता हो । १५ वर्षको अवधिमा मेरो जीवनको पनि एउटा अध्याय सफलताका साथ टुंगिएको छ । बुद्ध एयरको अन्तिम लक्ष्य पनि पूरा गरेका छौँ । मेरो अबको अध्याय कृषि क्षेत्रतर्फ हो । बुद्ध एयर सुरु गर्नुभन्दा पहिले हामी कृषि क्षेत्रमै थियौँ । आधुनिक कृषि र्फम चलाएर बसेका थियौँ । अबका दिनमा एक्लो धनी हुने मानसिकता राख्नुहुँदैन । सहभागीमूलक रूपमा अगाडि बढ्नुपर्छ । व्यवसाय गर्दा सबैलाई समेटेर जानुपर्छ, मुख्यगरी किसानलाई । अब कृषि अर्थतन्त्रलाई फोकस गर्ने सोच बनाएका छौँ । कृषि उपजको उत्पादन, प्रशोधन र बजार व्यवस्थापनको काम गर्दै छौँ ।

दिनचर्या

मेरो दिनचर्या एकदमै 'बोरिङ' छ । लाइफ स्टाइल साधारण छ । एक्सरसाइज गर्ने मेरो 'प्यासन' हो । एक्सरसाइज गर्न घरमै उपकरण राखेको छु । बिहान एक घन्टाजति घरमै एक्सरसाइज गर्छु । त्यसपछि खाना खान्छु, अफिस जान्छु, काम गर्छु, साँझ ५ बजेतिर घर र्फकन्छु, श्रीमतीसँगै बस्छु, टेलिभिजन हेर्छु ।

लभ अफयेर

मैले मागी विवाह गरेँ । तर, कस्तो अचम्म भने माग्नेबित्तिकै लभ पर्‍यो । कुराकानी गरेको एक वर्षपछि विवाह भयो । भेटेको भोलिपल्टबाट घुम्न जान थालियो । एक वर्षमा गहिरो प्रेम बस्यो, अहिलेसम्म पनि त्यति नै गहिरो छ । म त्यतिवेला मोरङको डाँगीहाटमा रहेको घरमा बस्थेँ, उनी काठमाडौंकै भएकाले यतैतिर थिइन् । 'लभ लेटर' आदानप्रदान हुन थाल्यो । उनलाई भेट्न मोरङबाट एक/दुई महिनामा आउँथे । नाइट बसमा चढ्यो भने बिहान काठमाडौं आइपुगिहालिन्थ्यो, सजिलो थियो । काठमाडौं आउँथे, दुई/चार दिन बस्थँे । उनीसँग भेटघाट हुन्थ्यो, घुम्न गइन्थ्यो । फेरि डाँगीहाट नै र्फकन्थँे । तीन-तीन दिनमा उनलाई चिठी लेख्थेँ ।
चिठी पनि धेरै लामा हुन्थे । नेपालीमा पनि लेख्थेँ, अंग्रेजीमा पनि । सयभन्दा चिठी लेखँे हुँला । कम्तीमा पनि तीन पेजका चिठी हुन्थे । उनी कार्ड मात्रै पठाउँथिन् । 'लभ यु, सब यु' भनेर पठाउँथिन्, मचाहिँ चिठी नै पठाउँथेँ । डाँगीहाटमा न कार्ड पाउनु न केही पाउनु, कागज-कलम हुन्थ्यो, लेख्यो, पठायो । विवाह गरेको २३ वर्ष बितिसक्यो, त्यतिवेला के लेखियो बिर्सियो । तर, दैनिक जीवनयापनका कुरा हुन्थे, पानी पर्दा कस्तो हुन्छ, घाम उदाउँदा र अस्ताउँदा कस्तो लाग्छ, मेरा भविष्यका सोचलगायतका विषय समेटेर चिठी पठाउँथँे । मैले लेखेका चिठी श्रीमतीका सम्पत्ति हुन्, तिनलाई उनले अहिले पनि सुरक्षित राखेकी छन् । २३ वर्षअगाडिको उनीप्रति मेरो जुन भावना थिए, आज पनि सोही भावना छन् । कुनै परिवर्तन भएको छैन । मैले उनलाई त्यतिवेला गर्ने व्यवहार र अहिलेको व्यवहारमा कुनै भिन्नता छैन । त्यतिवेला आकाशका तारा र चन्द्रमा टिपेर ल्याउँछु भनेर कहिल्यै भनिएन ।
म काठमाडौं आएका वेला कहिले गोदावरी गइन्थो, कहिले दक्षिणकाली । त्यतिवेलाको भावना जे थियो, अहिले पनि त्यही छ, उतारचढाव केही छैन । एकदमै 'लेभल्ड' किसिमको भावना छ । अहिले श्रीमती कुनै पेसामा छैनन्, 'होम मेकर' -गृहस्थी) नै हो ।

ब्रान्ड कन्सियस

म ब्रान्ड कन्सियस छैन । श्रीमतीले जे किनिदिन्छिन्, त्यही लगाउँछु । 'लिमिटेड रिक्वायरमेन्ट' छ । त्यसभन्दा बढी भएमा बाँड्न मन लाग्छ । श्रीमतीलाई पनि मेरो लिमिट थाहा छ । लिमिटभन्दा बढी भए मैले बाँड्छु भन्ने उनलाई थाहा छ । त्यसैले उनी आवश्यकताभन्दा बढी किन्दै किन्दिनन् ।

फुर्सदको समय

बुद्ध एयर सुरु भएको १५ वर्षमा यसबारे सोच्नेबाहेक फुर्सद नै पाइएन । यस अवधिमा बुद्ध एयरबाहेक अन्य सोच्दै सोचिनँ । वास्तविक कुरा हो । यसबाहेक अन्य कुनै उद्योग पनि छैन । एक वर्षअगाडिदेखि कृषिमा केन्दि्रत भइरहेको छु । १५ वर्षमा जसरी बुद्ध एयरबारे सोचेको थिएँ । अब कृषिबारे सोच्नेछु । कृषिमै समर्पित हुनेछु । कृषि कार्यक्रम मेरा लागि वा पैसाका लागि होइन, देशका लागि र यहाँका जनताका लागि हो ।
प्रस्तुति : सचेन गौतम