दीपक भेटवाल-
सन २००८ देखी २०१० सम्म नेपालीहरुलाई बिद्यार्थी भिसामा अस्ट्रेलिया जानको लागी रक्सौलबाट रेलको टिकट काटेर दिल्ली जानु भन्दा पनि सजिलो थियो। अस्ट्रेलियाको सिडनीमा आफनै ल फर्म चलाईरहेका नेपालका पहिलो र एक मात्र वकिल डा शम्सेर सिंह थापाका अनुसार सोही अवधिमा २३००० को हाराहारीमा नेपालीहरुले पढने भिसामा नेपालीहरु अस्ट्रेलिया छिरे। पढ्ने भिसामा आउनेहरुलाई आफुसँगै डिपेन्डेन्ट पनि ल्याउन दिने भए पछि त्यतिबेला धेरैले नक्कली बिहे गरी नक्कली श्रीमान वा श्रीमति बनेर पनि अस्ट्रेलिया छिरे। त्यसपछि एक्कासी अस्ट्रेलियाले नेपाली विधार्थीहरुलाई भिसा दिन बन्द गयो।
अहिले फेरि काठमाडौँबाट प्रकाशन हुने दैनिक पत्रपत्रिकामा पढने भिसामा अस्ट्रेलियामा पठाउने भनेर ठूला ठूला विज्ञापन छापिन थालेका छन्। दिनहुँ जस्तो पाँचतारे होटलमा एजुकेसनल सेमिनार हुने गरेको छ। बोलीचालीको भाषामा अस्ट्रेलिया फेरि खुल्यो भन्न थालिएको छन। पढेको सर्टिफिकेट सिरानीमुनि थन्याएर बेरोजगारले आक्रान्त भएका युवाहरु रिनै गरेर भएपनि अस्ट्रेलिया छिर्ने सपना बोकेर झोलामा सर्टिफिकेट बोक्दै बिभिन्न कन्सेल्टेन्सी धाउन थालेका छन्। के अस्ट्रेलिया खुलेकै हो त? अस्ट्रेलियामा के सम्भावना छ? के चुनौति छ? आउनु अघि के कुरामा ध्यान पुर्याउनु पर्छ ?
यिनै बिषयमा मैले अस्ट्रेलियन सरकारबाट मान्यताप्राप्त नेपाली माइग्रेसन एजेन्ट सन्जीव पाण्डेसँग कुराकानी गरेको थिएँ। पाण्डेले सिडनीमा मन्डला कन्सल्टेन्सी खोलेका छन जहाँ उनले भिसा तथा माइग्रेसन सम्बन्धी सल्लाह बिक्री गर्छन्।
पाण्डेका अनुसार दुई तीन महिनादेखि नेपालीहरुको लागी अस्ट्रेलियामा भिसा खुलेको हल्ला र बिज्ञापन छापिए पनि नेपालीहरुको लागि पढ्ने भिसाको नियम परिवर्तन भएको चाहिँ दुई दिन पहिले मात्र रहेछ। किन त यति पहिलेबाट हल्ला?
पाण्डे भन्छन्, आ आफनो कन्सेल्टेन्सिमा बिद्यार्थी थुपार्दै गर्ने र कागज पत्र बनाउन लगाएर अल्झाई राख्ने। बिद्यार्थी जति धेरै जम्मा गर्न सक्यो उति धेरै फाइदा। भिसा लागे पनि नलागे पनि विद्यार्थीहरुबाट असुल्ने सेवा शुल्क त छँदैछ त्यो बाहेक भिसा लाग्यो भने यता कलेजबाट पनि मोटो रकम कमिशन आउँदो रहेछ। जुन विद्यार्थीको भिसा लाग्यो त्यो बिद्यार्थीले एक बर्षसम्म कलेजमा तिरेको शुल्कको दशदेखि पन्ध्र प्रतिशत कमिसन आउँदो रहेछ। एउटा विद्यार्थीले व्याचलर लेभल पढनको लागी पन्ध्र हजार डलरसम्म बार्षिक तिर्नु पर्दो रहेछ। पाण्डेको काठमाडौमा आफनै कन्सल्टेन्सी अफिस छ जहाँ उनले भिसा प्रक्रिया अघि बढाउन दश हजार रुपैया असुल्छन् जुन भिसा लागे पनि नलागे पनि फिर्ता हुँदैन। अनि भिसा लाग्यो भने फेरि पाँच हजार रुपैया अर्को शुल्क बुझाउनु पर्छ
पाण्डेका अनुसार अस्ट्रेलियामा नेपाली बिद्यार्थीको लागी भिसा खुलेको होइन, केही खुकुलो चाहिँ पक्कै भएको हो। त्यो पनि साँच्चैको पढ्न आउन चाहने जेहेन्दार बिद्यार्थीको लागि। पछिल्लो पटक जस्तोखाले विद्यार्थीलाई पनि भिसा दिँदा अस्ट्रेलियामा मान्छे धेरै भएर कामको हाहाकार भयो। कति नेपालीहरु काम नपाएर कलेजको फि तिर्न नसकेपछि रित्तै हात घर फर्के। तर फेरि अहिले अस्ट्रेलियामा कामको फालाफाल भएको छ। त्यसैले काम गर्ने मान्छेको अभाव टार्न पनि हुन सक्छ भिसाको नियम अलि खुकुलो बनाइएको छ। तर यो खुकुलो नियम पढ्नकै लागी अस्ट्रेलिया आउन चाहने विद्यार्थीको लागि मात्र उपयोगी हुने खालको रहेछ। पढ्ने भिसामा अस्ट्रेलिया छिर्छु अनि टन्न पैसा कमाउछु भन्ने सोचाई राख्नेको लागी खुकुलो भएको भिसा नियम अप्ठेरोमा फलेका चिचिण्डो जस्तो छ ।
खुकुलो भएको नियममा बिद्यार्थीको पढाईको योग्यता, उसले पढन चाहेको बिषय , उसले पहिले पढेको पढाईको तह र बिषय संग फेरी अस्ट्रेलियामा पढन चाहेको पढाई संगको शिलशिला मिल्ने नमिल्ने हेर्ने जिम्मा अष्टेलियन ईमिग्रसनले कलेज तथा युनिभर्सिटीलाई दिएको रहेछ। युनिभर्सिटीले मिहीन रुपले पढेको सर्टिफिकेट र पढन आउने मान्छको पढाईको पृष्टभुमी र उसको अग्रेजी दक्षता केलाएरमात्र आफनो कलेजमा भर्ना लिदो रहेछ। चित्त नबुझेमा कलेजले सोझै बिद्यार्थी संग भर्ना लिनु भन्दा पहिले अन्तरवार्ता लिदो रहेछन। पहिलेको जस्तो मास्टरर्स पढेको मान्छेले पिआर( स्थायी बसोसास अनुमती) पाउने लोभमा वा कमाउछु भन्ने दाउमा सस्तो पढाई रोजेर कुकरीमा डिप्लोमा पढन आउनेलाई चाही भिसाको ढोका बन्द रहेछ।
यति सवै कुरा मिलेर कलेजले बिद्यार्थीको भर्ना लियो , सो बिद्यार्थी पढनकै लागी अस्ट्रेलिया आउन लागेको हो भन्ने ईमिग्रसनलाई लाग्यो भने सजिलै भिसा दिदो रहेछ। बिद्यार्थीले देखाउनु पर्ने पैसाको थैलीको लागी चाही अलि खुकुलो प्रावधान बनाईएको रहेछ। यसरी पढनकै लागी जाने विद्यार्थीलाई कलेजले भर्ना लिन मान्यो भने देखाउनु पर्ने पैसाको थैली सम्बन्धि प्रावधान अलि खुकुलो बनाएको कुरालाई नै अस्ट्रेलिया खुलेको भनेका रहेछन।
के हो त्यो थैलि देखाउनु पर्ने खुकुलो प्रवाधान?
पहिले पहिले नेपाली विद्यार्थीले भिसाको लागी ईमिग्रेसन नियमको लेभल ४ अन्तरगत रहेर पैसाको थैली देखाउनु पर्ने रहेछ। त्यो भनेको तोकिए बमोजीमा नगद मौज्दात, यथेष्ट आयश्रोत र आफनै खर्च खाएर पढन जान सक्ने सम्पतिको हैसियत देखाउनु पर्ने थियो। अहिले त्यसलाई परीवर्तन गरेर लेभल १ अन्तरगत त्यसलाई राखिएको रहेछ। त्यो भनेको अमेरीका, जापान वा कोरीयाजस्ता बिकशित मुलुकबाट अस्ट्रेलिया पढन आउने बिद्यार्थी सरहको सुबिधा हो जसमा म संग पढन पुग्ने आर्थिक हैसीयत छ भनेर घोषणा गरेमात्र पुग्छ। तर पनी नेपालीहरुले भिसा पाउन नक्कली कागजात पनि पेश गर्छन भन्ने चालपाईसकेको कन्सुलरको भिसा अफिसरले शंका लाग्यो भने पढन पुग्ने थैली छ भने देखाउन त? भनेर सोध्ने अधिकार समेत हुदो रहेछ। अनि भिसा अफिसरले बिथार्थी के पढने? काहा पढने? किन पढने भनेर? भिसा दिनु भन्दा पहिले केरकार समेत गर्न सक्ने रहेछ। यो सवै परीवर्तित प्रावधानहरुको मुल उद्देश्यचाही पढनै आउन चाहने विद्यार्थीहरु चाही नरोकिउन र पढने निउमा अस्ट्रेलिया छिरेर कमाउ धन्दा लाग्नेहरु नछिरुन भन्ने नै रहेछ। सन्जिव पाण्डे भन्छन यी सवै मिल्यो भने भिसा पाउने सम्भावाना नब्बे प्रतिशत जति हुन्छ।
नयाँ नियमले डिप्लोमा लेभलमा पढन आउने विद्यार्थीहरुलाई निरुत्साहित गरेको बताउछन ,पाण्डे। यसको मतलव डिप्लोमा लेभलको लागी भिसै नदिने चाही होइन। डिप्लोमा पढने निउँमा सस्तो कलेज भर्ना गरेर कमाउ उद्देश्यले अस्ट्रेलिया छिर्ने बिद्यार्थीको संख्या बढन थालेपछि यस्तो कडाई अपनाईएको रहेछ।
व्याचलर र मास्टर्स पढन आएर नेपाली बिद्यार्थीले कमाउँछन् त?
अष्टेलियमा ब्याचलर पढन आउने विद्यार्थी र उसको डिपेन्डेन्टमा आउनेले हप्ताको बीस घण्टा काम गर्न पाउछन। अस्ट्रेलियामा बिद्यार्थीहरुले सरदर घण्टाको पन्ध्र डलर कमाउछन भने खान , बस्न र यातायात गरेर घटीमा पनि एकजनाको हप्तामा एकसय पचास डलर खर्च हुन्छ। अनि २० घण्टा काम गरेर कलेजको शुल्क तिर्न पनि पुग्दैन। हुन त अस्ट्रेलियामा नेपाली बिद्यार्थीहरुले हप्ताको साठी घण्टा सम्म काम गर्छन तर त्यति धेरै काम गर्दा एक त पक्राउ प्यो भिसा रद्द भएर भर्कनु पर्ने सम्म पनि हुन सक्छ। पण्डे भन्छन पहिलो यसरी पक्राउ हुदा सिधै भिसा रद्द हुन्थ्यो तर अहिले अलि खुकुलो भएर एकचोटी सुनुवाईको मौका पाईन्छ। सुनुवाई चित्त बुझदो नभएमा भिसा रद्द हुन्छ र फर्किनु पर्छ। अर्को तीर त्यति धेरै काम गरे पछी पढाईलाई समय पुग्दैन। पढाईमा फेल भयो भने उसको अस्ट्रेलिया बसिरहने चाहाना लामो समय सम्म टिक्दैन।
हप्तामा चालिस घण्टा सम्म काम गरेर मरीमेटेर पढछु भन्दा फारोतिनो गरेर खान बस्न र कलेजको फि तिर्न सम्म सकिन्छ तर पैसा कमाएर पठाउन सकिदैन तर आफु संगै डिपेन्डेन्ट ल्याएको छ भने एकजनाले लुकीचोरी हप्ताको चालीस घण्टा काम गर्दा खान बस्न र कलेजको फि तिर्न जेनतेन पुग्छ भने एक जनाको कमाई जोगिने रहेछ।
यस भन्दा अघि अधिकाश बिद्याार्थी डिप्लोमा लेभलको कोर्स पढन आउथे जुन धेरै नै सस्तो हुन्थ्यो र बिद्यार्थीहरुले अलि पैसा जोगाएर घर पठाउथे। तर अहिले ब्याचलर वा मास्टर्स पढन आउनु पर्ने भएको पढाई पनि अलि गाहृो हुने , पढाईमा अलि धेरै समय दिनु पर्ने र शुल्क तिर्न पनि महंगो हुने भएकोले पैसा जोगाउन गाहो हुन्छ। तर हरेक बर्ष तीन देखी चार महिना कलेजको छुटटी हुन्छ जुन अवधिमा फुल टाईम काम गर्न पाईन्छ।त्यो छुटटीको अवधिमा नेपाल नगई मरीमेटेर काम गयो भने चाही बिद्यार्थीलाई केही आर्थिक राहत हुन्छ।
नयाँ पढन आउन चाहने बिद्यार्थीको सञ्जिव पाण्डे सल्लाह दिन्छन अस्ट्रेलियामा पिरआर को लोभले नआउनु। साउको रिन गरेर कमाउने लोभले त झन मरीगए नआउनु। आफनो रुचि र दक्षता भएको बिषयमा पढछु। पढाईको खर्च टार्न र दुई छाक खान पढाई नबिथोलिने गरी काम गर्छु। मिहिनेत गरेर पढेर बिज्ञता हासिल गर्छु। आफुले पढेकै बिषयमा व्यवहारीक ज्ञान हासील गर्न केही समय काम गर्छु र अगाडी आफुले आर्जेको ज्ञान शिप बेचेर जुन ठाउमा बसेपनि जीवनको गाडी कुदाउछु भनेर यता आउनेको लागी अस्ट्रेलिया ठिकै पनि हो।उसो त पढने जेहेन्दार बिद्यार्थीलाई पढाई सकेपछी अष्टेलियन ईमिग्रेसनले व्याचलर लेभलको पढाई सकेपछी २ बर्ष, मास्टर्स सकेपछी तीन बर्षको काम गर्ने भिसा दिन्छ। उक्त अवधिमा आफुले पढेको बिषयको काम गयो भने कामको अनुभव र पढाईको आधारमा पिआर आउने सम्भावाना बढी हुन्छ तर काम गर्न पाउन लागी अग्रेजी लेभलको परीक्षामा कम्तिमा ६ अकं प्राप्त गनुपर्छ। कतिपय नेपालीहरुले आफुले काम गर्ने कम्पनीको मालिक रिझाएर त्यहि कम्पनीको स्पोन्सरमा वर्कभिसा लगाएर बसेका हुन्छन। जुन भिसाको अवधि दुई देखी चार बर्ष सम्मको हुन्छ। यसरी भिसा लागेको बिद्यार्थीहरुको दुई बर्ष पछी पिआर लिने बाटो खुल्छ। तर पिआर लिए पनि आफुलेकाम गर्ने कम्पनीकामा जति बर्ष काम गर्छु भनेर सम्झौता गरेको त्यति समय काम गर्नु नै पर्छ।
व्याचलर लेभलको पढाई गर्न आउने बिद्यार्थीले एक सेमेस्टरको फि, हेल्थ इन्सुरेन्स, हवाई टिकट, र भिसा प्रक्रिया गर्दा लाग्ने एकमुष्ट शुल्क झण्डै दश जति खर्च हुन्छ। भिसा नलागे पनि डेढ लाख रुपैया खोलामा बग्छ। आफु एक्लै पढन आएको छ भने आएको खर्च उठाउन नै हम्मे पर्छ। तसर्थ आफु संग आफनो डिपेन्डेन्ट पनि ल्याउनु बुद्दीमानी हुन्छ।
अस्ट्रेलियामा आउने प्राय बिद्यार्थीको सपना हुन्छ याहाको पिआर लिने। तसर्थ बिद्यार्थीहरुले आफनो पढाई सकेपछी कसरी पिर आर लिन सकिन्छ भनेर पुर्व तयारी अपनाउनु पर्छ। अस्ट्रेलिया आउनु पुर्व नै बिद्यार्थीहरु संग पढाईसके पछीको प्रष्ट योजना हुनु पर्छ। आफनो पढने बिषय, पढाईको तह र यता आईसकेपछि गर्ने कामको छनौट त्यसै अनुसार गनुपर्छ। अस्ट्रेलिया छिरीसकेछी याहाको बसाईलाई लम्ब्याउने अनेक बाटोहरु हुन्छन तर आफु त्यस बिषयमा चनाखो भईरहनु पर्छ। बिगत तीनबर्ष अघि अष्टेलिय छिरेका चितवनका शुरेस रेग्मि भन्छन हामीलाई आउने बितिकै बाटो देखाईदिने मान्छे भएन नत्र उति बेलाबाटै तयारी गर्न पाईएको भए अहिले भिसा र पिआरको लागी अलमलमा पर्नु पर्ने थिएन। अहिले सबै कुरा थाहा भयो अव तयारी शुरु गर्दा बेला बितिसक्छ।
अस्ट्रेलियामा माईग्रेसन तथा ल फर्म चलाएर बसेका सम्सेर सिह थापा भन्छन बर्षेनी दुई देखी तीन हजार नेपालीहरुले अस्ट्रेलियामा पिआर पाउदै आएका छन। नेपालीहरुको गम्भिर रुपमा कुरा बुझन नखोज्ने, अरुको कुरा सुनेर लहै लहैमा लाग्ने बानीले गर्दा पाउने पनि अवसर गुमाउछन। अष्टेलियमा २० जनाको हाराहारीमा मान्यता प्राप्त नेपाली माइग्रेसन एजेन्ट छन भने तीस देखी चालिसको हाराहारीमा एजुकेशनल कन्सल्टयान्ट छन। अस्ट्रेलियाको कानुन अनुसार माइग्रेसन एजेन्टले मात्र पिआरको पक्रिया चाल्न पाउछन तर अस्ट्रेलियामा कतिपय नेपाली एजुकेशनल कन्सल्टयान्टहरुले गैरकानुनी रुपमा बिद्यार्थीसंग पिआर एप्लाई गरीदिन्छु भनेर पैसा असुल्छन तर पिआर सम्बन्धि बिधि र प्रक्रियामा अनुभव नपुगेका यस्ता कन्सल्टयान्टहरुले बिद्यार्थीको पिआरको समस्यलाई पार लाउन सक्दैनन। यस्ता कन्सल्टयान्टबाट ठगिएका कतिपय बिद्यार्थीहरु आफनो समय र पैसा बर्बाद भएको गुनासो गर्दै आफनो कार्यालयमा आइरहने बताउछन सञ्जिव पाण्डे। त्यसैले बिद्यार्थीहरुको अष्टेलियको भिसा , माइग्रेसन सम्बन्धि कुनै पनि चासोको बिषयमा अनुभवी र माइग्रेसन एजेन्टको लाईसेन्स प्राप्त व्यक्ति संग छलफल गर्नु पर्ने बताउँछन् उनी।
सन २००८ देखी २०१० सम्म नेपालीहरुलाई बिद्यार्थी भिसामा अस्ट्रेलिया जानको लागी रक्सौलबाट रेलको टिकट काटेर दिल्ली जानु भन्दा पनि सजिलो थियो। अस्ट्रेलियाको सिडनीमा आफनै ल फर्म चलाईरहेका नेपालका पहिलो र एक मात्र वकिल डा शम्सेर सिंह थापाका अनुसार सोही अवधिमा २३००० को हाराहारीमा नेपालीहरुले पढने भिसामा नेपालीहरु अस्ट्रेलिया छिरे। पढ्ने भिसामा आउनेहरुलाई आफुसँगै डिपेन्डेन्ट पनि ल्याउन दिने भए पछि त्यतिबेला धेरैले नक्कली बिहे गरी नक्कली श्रीमान वा श्रीमति बनेर पनि अस्ट्रेलिया छिरे। त्यसपछि एक्कासी अस्ट्रेलियाले नेपाली विधार्थीहरुलाई भिसा दिन बन्द गयो।
अहिले फेरि काठमाडौँबाट प्रकाशन हुने दैनिक पत्रपत्रिकामा पढने भिसामा अस्ट्रेलियामा पठाउने भनेर ठूला ठूला विज्ञापन छापिन थालेका छन्। दिनहुँ जस्तो पाँचतारे होटलमा एजुकेसनल सेमिनार हुने गरेको छ। बोलीचालीको भाषामा अस्ट्रेलिया फेरि खुल्यो भन्न थालिएको छन। पढेको सर्टिफिकेट सिरानीमुनि थन्याएर बेरोजगारले आक्रान्त भएका युवाहरु रिनै गरेर भएपनि अस्ट्रेलिया छिर्ने सपना बोकेर झोलामा सर्टिफिकेट बोक्दै बिभिन्न कन्सेल्टेन्सी धाउन थालेका छन्। के अस्ट्रेलिया खुलेकै हो त? अस्ट्रेलियामा के सम्भावना छ? के चुनौति छ? आउनु अघि के कुरामा ध्यान पुर्याउनु पर्छ ?
यिनै बिषयमा मैले अस्ट्रेलियन सरकारबाट मान्यताप्राप्त नेपाली माइग्रेसन एजेन्ट सन्जीव पाण्डेसँग कुराकानी गरेको थिएँ। पाण्डेले सिडनीमा मन्डला कन्सल्टेन्सी खोलेका छन जहाँ उनले भिसा तथा माइग्रेसन सम्बन्धी सल्लाह बिक्री गर्छन्।
पाण्डेका अनुसार दुई तीन महिनादेखि नेपालीहरुको लागी अस्ट्रेलियामा भिसा खुलेको हल्ला र बिज्ञापन छापिए पनि नेपालीहरुको लागि पढ्ने भिसाको नियम परिवर्तन भएको चाहिँ दुई दिन पहिले मात्र रहेछ। किन त यति पहिलेबाट हल्ला?
पाण्डे भन्छन्, आ आफनो कन्सेल्टेन्सिमा बिद्यार्थी थुपार्दै गर्ने र कागज पत्र बनाउन लगाएर अल्झाई राख्ने। बिद्यार्थी जति धेरै जम्मा गर्न सक्यो उति धेरै फाइदा। भिसा लागे पनि नलागे पनि विद्यार्थीहरुबाट असुल्ने सेवा शुल्क त छँदैछ त्यो बाहेक भिसा लाग्यो भने यता कलेजबाट पनि मोटो रकम कमिशन आउँदो रहेछ। जुन विद्यार्थीको भिसा लाग्यो त्यो बिद्यार्थीले एक बर्षसम्म कलेजमा तिरेको शुल्कको दशदेखि पन्ध्र प्रतिशत कमिसन आउँदो रहेछ। एउटा विद्यार्थीले व्याचलर लेभल पढनको लागी पन्ध्र हजार डलरसम्म बार्षिक तिर्नु पर्दो रहेछ। पाण्डेको काठमाडौमा आफनै कन्सल्टेन्सी अफिस छ जहाँ उनले भिसा प्रक्रिया अघि बढाउन दश हजार रुपैया असुल्छन् जुन भिसा लागे पनि नलागे पनि फिर्ता हुँदैन। अनि भिसा लाग्यो भने फेरि पाँच हजार रुपैया अर्को शुल्क बुझाउनु पर्छ
पाण्डेका अनुसार अस्ट्रेलियामा नेपाली बिद्यार्थीको लागी भिसा खुलेको होइन, केही खुकुलो चाहिँ पक्कै भएको हो। त्यो पनि साँच्चैको पढ्न आउन चाहने जेहेन्दार बिद्यार्थीको लागि। पछिल्लो पटक जस्तोखाले विद्यार्थीलाई पनि भिसा दिँदा अस्ट्रेलियामा मान्छे धेरै भएर कामको हाहाकार भयो। कति नेपालीहरु काम नपाएर कलेजको फि तिर्न नसकेपछि रित्तै हात घर फर्के। तर फेरि अहिले अस्ट्रेलियामा कामको फालाफाल भएको छ। त्यसैले काम गर्ने मान्छेको अभाव टार्न पनि हुन सक्छ भिसाको नियम अलि खुकुलो बनाइएको छ। तर यो खुकुलो नियम पढ्नकै लागी अस्ट्रेलिया आउन चाहने विद्यार्थीको लागि मात्र उपयोगी हुने खालको रहेछ। पढ्ने भिसामा अस्ट्रेलिया छिर्छु अनि टन्न पैसा कमाउछु भन्ने सोचाई राख्नेको लागी खुकुलो भएको भिसा नियम अप्ठेरोमा फलेका चिचिण्डो जस्तो छ ।
खुकुलो भएको नियममा बिद्यार्थीको पढाईको योग्यता, उसले पढन चाहेको बिषय , उसले पहिले पढेको पढाईको तह र बिषय संग फेरी अस्ट्रेलियामा पढन चाहेको पढाई संगको शिलशिला मिल्ने नमिल्ने हेर्ने जिम्मा अष्टेलियन ईमिग्रसनले कलेज तथा युनिभर्सिटीलाई दिएको रहेछ। युनिभर्सिटीले मिहीन रुपले पढेको सर्टिफिकेट र पढन आउने मान्छको पढाईको पृष्टभुमी र उसको अग्रेजी दक्षता केलाएरमात्र आफनो कलेजमा भर्ना लिदो रहेछ। चित्त नबुझेमा कलेजले सोझै बिद्यार्थी संग भर्ना लिनु भन्दा पहिले अन्तरवार्ता लिदो रहेछन। पहिलेको जस्तो मास्टरर्स पढेको मान्छेले पिआर( स्थायी बसोसास अनुमती) पाउने लोभमा वा कमाउछु भन्ने दाउमा सस्तो पढाई रोजेर कुकरीमा डिप्लोमा पढन आउनेलाई चाही भिसाको ढोका बन्द रहेछ।
यति सवै कुरा मिलेर कलेजले बिद्यार्थीको भर्ना लियो , सो बिद्यार्थी पढनकै लागी अस्ट्रेलिया आउन लागेको हो भन्ने ईमिग्रसनलाई लाग्यो भने सजिलै भिसा दिदो रहेछ। बिद्यार्थीले देखाउनु पर्ने पैसाको थैलीको लागी चाही अलि खुकुलो प्रावधान बनाईएको रहेछ। यसरी पढनकै लागी जाने विद्यार्थीलाई कलेजले भर्ना लिन मान्यो भने देखाउनु पर्ने पैसाको थैली सम्बन्धि प्रावधान अलि खुकुलो बनाएको कुरालाई नै अस्ट्रेलिया खुलेको भनेका रहेछन।
के हो त्यो थैलि देखाउनु पर्ने खुकुलो प्रवाधान?
पहिले पहिले नेपाली विद्यार्थीले भिसाको लागी ईमिग्रेसन नियमको लेभल ४ अन्तरगत रहेर पैसाको थैली देखाउनु पर्ने रहेछ। त्यो भनेको तोकिए बमोजीमा नगद मौज्दात, यथेष्ट आयश्रोत र आफनै खर्च खाएर पढन जान सक्ने सम्पतिको हैसियत देखाउनु पर्ने थियो। अहिले त्यसलाई परीवर्तन गरेर लेभल १ अन्तरगत त्यसलाई राखिएको रहेछ। त्यो भनेको अमेरीका, जापान वा कोरीयाजस्ता बिकशित मुलुकबाट अस्ट्रेलिया पढन आउने बिद्यार्थी सरहको सुबिधा हो जसमा म संग पढन पुग्ने आर्थिक हैसीयत छ भनेर घोषणा गरेमात्र पुग्छ। तर पनी नेपालीहरुले भिसा पाउन नक्कली कागजात पनि पेश गर्छन भन्ने चालपाईसकेको कन्सुलरको भिसा अफिसरले शंका लाग्यो भने पढन पुग्ने थैली छ भने देखाउन त? भनेर सोध्ने अधिकार समेत हुदो रहेछ। अनि भिसा अफिसरले बिथार्थी के पढने? काहा पढने? किन पढने भनेर? भिसा दिनु भन्दा पहिले केरकार समेत गर्न सक्ने रहेछ। यो सवै परीवर्तित प्रावधानहरुको मुल उद्देश्यचाही पढनै आउन चाहने विद्यार्थीहरु चाही नरोकिउन र पढने निउमा अस्ट्रेलिया छिरेर कमाउ धन्दा लाग्नेहरु नछिरुन भन्ने नै रहेछ। सन्जिव पाण्डे भन्छन यी सवै मिल्यो भने भिसा पाउने सम्भावाना नब्बे प्रतिशत जति हुन्छ।
नयाँ नियमले डिप्लोमा लेभलमा पढन आउने विद्यार्थीहरुलाई निरुत्साहित गरेको बताउछन ,पाण्डे। यसको मतलव डिप्लोमा लेभलको लागी भिसै नदिने चाही होइन। डिप्लोमा पढने निउँमा सस्तो कलेज भर्ना गरेर कमाउ उद्देश्यले अस्ट्रेलिया छिर्ने बिद्यार्थीको संख्या बढन थालेपछि यस्तो कडाई अपनाईएको रहेछ।
व्याचलर र मास्टर्स पढन आएर नेपाली बिद्यार्थीले कमाउँछन् त?
अष्टेलियमा ब्याचलर पढन आउने विद्यार्थी र उसको डिपेन्डेन्टमा आउनेले हप्ताको बीस घण्टा काम गर्न पाउछन। अस्ट्रेलियामा बिद्यार्थीहरुले सरदर घण्टाको पन्ध्र डलर कमाउछन भने खान , बस्न र यातायात गरेर घटीमा पनि एकजनाको हप्तामा एकसय पचास डलर खर्च हुन्छ। अनि २० घण्टा काम गरेर कलेजको शुल्क तिर्न पनि पुग्दैन। हुन त अस्ट्रेलियामा नेपाली बिद्यार्थीहरुले हप्ताको साठी घण्टा सम्म काम गर्छन तर त्यति धेरै काम गर्दा एक त पक्राउ प्यो भिसा रद्द भएर भर्कनु पर्ने सम्म पनि हुन सक्छ। पण्डे भन्छन पहिलो यसरी पक्राउ हुदा सिधै भिसा रद्द हुन्थ्यो तर अहिले अलि खुकुलो भएर एकचोटी सुनुवाईको मौका पाईन्छ। सुनुवाई चित्त बुझदो नभएमा भिसा रद्द हुन्छ र फर्किनु पर्छ। अर्को तीर त्यति धेरै काम गरे पछी पढाईलाई समय पुग्दैन। पढाईमा फेल भयो भने उसको अस्ट्रेलिया बसिरहने चाहाना लामो समय सम्म टिक्दैन।
हप्तामा चालिस घण्टा सम्म काम गरेर मरीमेटेर पढछु भन्दा फारोतिनो गरेर खान बस्न र कलेजको फि तिर्न सम्म सकिन्छ तर पैसा कमाएर पठाउन सकिदैन तर आफु संगै डिपेन्डेन्ट ल्याएको छ भने एकजनाले लुकीचोरी हप्ताको चालीस घण्टा काम गर्दा खान बस्न र कलेजको फि तिर्न जेनतेन पुग्छ भने एक जनाको कमाई जोगिने रहेछ।
यस भन्दा अघि अधिकाश बिद्याार्थी डिप्लोमा लेभलको कोर्स पढन आउथे जुन धेरै नै सस्तो हुन्थ्यो र बिद्यार्थीहरुले अलि पैसा जोगाएर घर पठाउथे। तर अहिले ब्याचलर वा मास्टर्स पढन आउनु पर्ने भएको पढाई पनि अलि गाहृो हुने , पढाईमा अलि धेरै समय दिनु पर्ने र शुल्क तिर्न पनि महंगो हुने भएकोले पैसा जोगाउन गाहो हुन्छ। तर हरेक बर्ष तीन देखी चार महिना कलेजको छुटटी हुन्छ जुन अवधिमा फुल टाईम काम गर्न पाईन्छ।त्यो छुटटीको अवधिमा नेपाल नगई मरीमेटेर काम गयो भने चाही बिद्यार्थीलाई केही आर्थिक राहत हुन्छ।
नयाँ पढन आउन चाहने बिद्यार्थीको सञ्जिव पाण्डे सल्लाह दिन्छन अस्ट्रेलियामा पिरआर को लोभले नआउनु। साउको रिन गरेर कमाउने लोभले त झन मरीगए नआउनु। आफनो रुचि र दक्षता भएको बिषयमा पढछु। पढाईको खर्च टार्न र दुई छाक खान पढाई नबिथोलिने गरी काम गर्छु। मिहिनेत गरेर पढेर बिज्ञता हासिल गर्छु। आफुले पढेकै बिषयमा व्यवहारीक ज्ञान हासील गर्न केही समय काम गर्छु र अगाडी आफुले आर्जेको ज्ञान शिप बेचेर जुन ठाउमा बसेपनि जीवनको गाडी कुदाउछु भनेर यता आउनेको लागी अस्ट्रेलिया ठिकै पनि हो।उसो त पढने जेहेन्दार बिद्यार्थीलाई पढाई सकेपछी अष्टेलियन ईमिग्रेसनले व्याचलर लेभलको पढाई सकेपछी २ बर्ष, मास्टर्स सकेपछी तीन बर्षको काम गर्ने भिसा दिन्छ। उक्त अवधिमा आफुले पढेको बिषयको काम गयो भने कामको अनुभव र पढाईको आधारमा पिआर आउने सम्भावाना बढी हुन्छ तर काम गर्न पाउन लागी अग्रेजी लेभलको परीक्षामा कम्तिमा ६ अकं प्राप्त गनुपर्छ। कतिपय नेपालीहरुले आफुले काम गर्ने कम्पनीको मालिक रिझाएर त्यहि कम्पनीको स्पोन्सरमा वर्कभिसा लगाएर बसेका हुन्छन। जुन भिसाको अवधि दुई देखी चार बर्ष सम्मको हुन्छ। यसरी भिसा लागेको बिद्यार्थीहरुको दुई बर्ष पछी पिआर लिने बाटो खुल्छ। तर पिआर लिए पनि आफुलेकाम गर्ने कम्पनीकामा जति बर्ष काम गर्छु भनेर सम्झौता गरेको त्यति समय काम गर्नु नै पर्छ।
व्याचलर लेभलको पढाई गर्न आउने बिद्यार्थीले एक सेमेस्टरको फि, हेल्थ इन्सुरेन्स, हवाई टिकट, र भिसा प्रक्रिया गर्दा लाग्ने एकमुष्ट शुल्क झण्डै दश जति खर्च हुन्छ। भिसा नलागे पनि डेढ लाख रुपैया खोलामा बग्छ। आफु एक्लै पढन आएको छ भने आएको खर्च उठाउन नै हम्मे पर्छ। तसर्थ आफु संग आफनो डिपेन्डेन्ट पनि ल्याउनु बुद्दीमानी हुन्छ।
अस्ट्रेलियामा आउने प्राय बिद्यार्थीको सपना हुन्छ याहाको पिआर लिने। तसर्थ बिद्यार्थीहरुले आफनो पढाई सकेपछी कसरी पिर आर लिन सकिन्छ भनेर पुर्व तयारी अपनाउनु पर्छ। अस्ट्रेलिया आउनु पुर्व नै बिद्यार्थीहरु संग पढाईसके पछीको प्रष्ट योजना हुनु पर्छ। आफनो पढने बिषय, पढाईको तह र यता आईसकेपछि गर्ने कामको छनौट त्यसै अनुसार गनुपर्छ। अस्ट्रेलिया छिरीसकेछी याहाको बसाईलाई लम्ब्याउने अनेक बाटोहरु हुन्छन तर आफु त्यस बिषयमा चनाखो भईरहनु पर्छ। बिगत तीनबर्ष अघि अष्टेलिय छिरेका चितवनका शुरेस रेग्मि भन्छन हामीलाई आउने बितिकै बाटो देखाईदिने मान्छे भएन नत्र उति बेलाबाटै तयारी गर्न पाईएको भए अहिले भिसा र पिआरको लागी अलमलमा पर्नु पर्ने थिएन। अहिले सबै कुरा थाहा भयो अव तयारी शुरु गर्दा बेला बितिसक्छ।
अस्ट्रेलियामा माईग्रेसन तथा ल फर्म चलाएर बसेका सम्सेर सिह थापा भन्छन बर्षेनी दुई देखी तीन हजार नेपालीहरुले अस्ट्रेलियामा पिआर पाउदै आएका छन। नेपालीहरुको गम्भिर रुपमा कुरा बुझन नखोज्ने, अरुको कुरा सुनेर लहै लहैमा लाग्ने बानीले गर्दा पाउने पनि अवसर गुमाउछन। अष्टेलियमा २० जनाको हाराहारीमा मान्यता प्राप्त नेपाली माइग्रेसन एजेन्ट छन भने तीस देखी चालिसको हाराहारीमा एजुकेशनल कन्सल्टयान्ट छन। अस्ट्रेलियाको कानुन अनुसार माइग्रेसन एजेन्टले मात्र पिआरको पक्रिया चाल्न पाउछन तर अस्ट्रेलियामा कतिपय नेपाली एजुकेशनल कन्सल्टयान्टहरुले गैरकानुनी रुपमा बिद्यार्थीसंग पिआर एप्लाई गरीदिन्छु भनेर पैसा असुल्छन तर पिआर सम्बन्धि बिधि र प्रक्रियामा अनुभव नपुगेका यस्ता कन्सल्टयान्टहरुले बिद्यार्थीको पिआरको समस्यलाई पार लाउन सक्दैनन। यस्ता कन्सल्टयान्टबाट ठगिएका कतिपय बिद्यार्थीहरु आफनो समय र पैसा बर्बाद भएको गुनासो गर्दै आफनो कार्यालयमा आइरहने बताउछन सञ्जिव पाण्डे। त्यसैले बिद्यार्थीहरुको अष्टेलियको भिसा , माइग्रेसन सम्बन्धि कुनै पनि चासोको बिषयमा अनुभवी र माइग्रेसन एजेन्टको लाईसेन्स प्राप्त व्यक्ति संग छलफल गर्नु पर्ने बताउँछन् उनी।
