१ भदौ, काठमाडौं । अक्सर ‘शान्त कूटनीति’मार्फत आफ्ना गतिबिधि गर्ने चीनले पछिल्लो समयमा नेपालमा आफ्नो सक्रियता र चासोलाई ह्वात्तै बढाएको छ । शान्ति प्रकृयाको सुरुवातसँगै भ्रमण कूटनीतिलाई तिब्रता दिएको चिनियाँ पक्ष पछिल्लो समयमा छिमेकी भारतलाई टक्कर दिनेगरि आक्रामक कूटनीतितिर लागेको देखिन्छ ।
एकपछि अर्को गर्दै उच्च चिनियाँ प्रतिनिधिमण्डल ठूला ठूला टोली लिएर काठमाण्डौ आइरहेका छन् । मुख्य राजनीतिक दलका नेता, सेना लगायतका पक्षहरुसँग भेटवार्ता गरिरहेको छ । हरेक भ्रमणमा नयाँ नयाँ आर्थिक सहयोगका प्याकेज घोषणा भइरहेका छन् । यसले सतहमा हेर्दा चीनको गतिबिधिमा नेपालमा बढेको प्रष्ट देखिन्छ, जसले दक्षिणतिरको छिमेकी भारतलाई झस्काईरहेको छ ।
प्रधानमन्त्री झलनाथ खनालले राजीनामा दिए लगत्तै चिनियाँ राष्ट्रपतिका विशेष दूत सहितको जम्बो टोलीले नेपाल भ्रमण गरेर बिहीवार स्वदेश फर्कियो । त्यसो त प्रधानमन्त्रीले राजीनामा दिनुअघि नै भ्रमणको मिति तय भैसकेको थियो । स्रोतका अनुसार प्रधानमन्त्रीले राजीनामा दिए लगत्तै नेपाल आउँदा अर्को अर्थ लाग्ने डरले चिनियाँ टोली अन्तिम अवस्थामा भ्रमण रद्द गर्ने मनस्थितिमा पुगिसकेको थियो । तर, नयाँ सरकार गठनमा कुनै चासो र दबाब दिएको जस्तो भान नपार्ने गरी चिनियाँ टोली भ्रमणमा आएको हो । तीन दिनको नेपाल बसाईमा ६० सदस्यीय चिनियाँ टोलीले राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री सहित माओवादी, कांग्रेस र एमालेका शीर्ष नेताहरुसँग महत्वपूर्ण राजनीतिक भेटवार्ता गर्यो । चिनिया टोलीले भ्रमणका क्रममा १ अर्ब भन्दा धेरैको आर्थिक सहयोगको सम्झौता पनि गर्यो ।
भ्रमण किन ?
नेपालमा चिनियाँ भन्दा भारतीय चासो र सरोकार बढी हुने गरेको छ । तर भारतीय प्रभाव बढ्दै जाँदा यसको असर आफूतिर पनि आइलाग्छ भन्ने सोचेर नै पछिल्लो समयमा चीनले पनि नेपालप्रति रुची बढाएको हो । ‘नेपालमा राजनीतिक अस्थिरता र संक्रमणकाल बढ्दै जाँदा अरु देशको प्रभाव बढ्ने र यसले आफ्नो आन्तरिक सुरक्षामा पनि खलल पुर्याउन सक्छ भन्ने चीन गम्भीर छ’ चीनका लागि पूर्व राजदूत राजेश्वर आचार्यले भन्नुभयो । यसपाली आफ्ना उच्च अधिकारीको नेतृत्वमा भ्रमण दल पठाएर चीनले नेपाल आफ्नो प्राथमिकतामा पर्दै गएको सन्देश दिएको छ । नेपालमा हुने गरेको भारतीय हस्तक्षेपप्रति लक्षित गर्दै यसअघिका चिनियाँ राजदुत क्यू गोहङले त्यस्तै भइरहे चीन पनि चुप लागेर नबस्ने बताईसकेको सन्दर्भमा उत्तरको छिमेकीले नेपालमा आफ्नो उपस्थीति बलियो बनाउन खोजेको प्रष्टै देखिन्छ । ‘तेस्रो देशले नेपाली भूमि प्रयोग गरेर आफूबिरुद्ध गतिबिधि बढाउन थालेको भन्दै भारत र चीन दुवै चिन्तित छन्’ परराष्ट्रविद हिरण्यलाल श्रेष्ठले भन्नुभयो- ‘छिमेकी विरुद्ध हुने र भैरहेका गतिबिधि रोक्न सक्ने क्षमता नेपाल सरकारसँग नभएकोले पनि नेपालप्रति चासो बढेको हो ।’खासगरी चीन, तिव्वत मामिलामा नेपाली भूमि प्रयोग गरेर हुन सक्ने चलखेलप्रति सशंकित छ । नेपालले पञ्चशिलको सिद्धान्त अनुसार छिमेकीबिरुद्ध आफ्नो भूमिबाट कुनै काम हुन नदिने प्रतिवद्धता जनाईरहे पनि चीन यसमा बिश्वस्त देखिन्न । ‘त्यसैले संसदबाटै संकल्प प्रस्ताव पारित गरेर छिमेकीलाई बिश्वास दिलाउनु पर्ने बेला आएको छ’ चीनका लागि पूर्व राजदुत आचार्यले भन्नुभयो । स्वतन्त्र तिब्बतको नाममा आफू विरोधी गतिबिधि बढ्न थाल्यो भनेर चीन पहिलेदेखि नै सशंकित छ ।
राजनीतिक चासो
प्रष्ट देखिने गरी प्रभाव पार्न नसके पनि चीनले नेपालमा कम्युनिष्ट नेतृत्वकै सरकारले निरन्तरता चाओस् भन्ने चाहान्छ । उच्चस्तरीय भ्रमणको क्रममा चिनियाँ टोलीले यसप्रति चासो पनि देखायो । गोप्य राजनीतिक भेटवार्ता पनि भयो । तर यस कुरालाई उसले बाहिर ल्याएन । खुला भेटवार्ताको क्रममा भने चिनियाँ टोलीले आफ्नो देश नेपालमा शान्ति र संविधान निर्माण भएको हेर्न चाहेको बतायो । चीनले सहमतिको सरकार निर्माण हुनु पर्ने चाहना रहे पनि नेपाली नागरिकको चाहना अनुसार बन्ने जुन सुकै सरकारलाई सहयोग रहने प्रतिवद्धता पनि जनाएको छ । प्रधानमन्त्रीका विदेश मामिला सल्लाहकार मिलन तुलाधरका अनुसार भेटमा चीनले नेपालमा सहमतिको सरकार गठनसँगै राजनीतिक स्थिरता कायम रहोस् भन्ने कामना गरेको छ ।
