राप्रपा वृत्तमा एउटा चर्चा सुनिन्छ, पूर्वप्रधानमन्त्री सूर्यबहादुर थापाका छोरा सुनिलबहादुर थापामात्रै होइन, नाति शिद्धार्थ थापा झनै तगडा भएर राजनीतिमा उदाउँदैछन् । दोस्रो संविधानसभा चुनावमा बुबा सुनिललाई चुनाव जिताउन धनकुटामा अहोरात्र खटिएका शिद्धार्थको आक्रामक भाषणले जिल्लामा थप चर्चा पाएको छ ।
आखिर कस्ता रहेछन् त सूर्यबहादुर थापाका नाति ? यो जिज्ञासा मेट्न अनलाइनखबरका पत्रकार काठमाडौंको मालीगाउँस्थित थापानिवास पुग्दा २८ वर्षीय नाति शिद्धार्थले भन्नुभयो- ‘मालीगाउँ आफैंमा नेपाली राजनीतिको एउटा ब्राण्ड बनिसकेको छ, अब मैले पनि सक्रिय राजनीति नै गर्ने हो, सानैदेखि राजनीतिमा रुची जागेकाले मैले राजनीतिभन्दा दायाँवायाँ सोचेको छैन ।’
शिद्धार्थको अनुभव
माध्यमिक तहसम्मको शिक्षा राजधानीमै लिएका र राजनीतिशास्त्रमा स्नातक गरेका थापाले अमेरिकाको बोस्टनबाट अन्तरराष्ट्रिय विकासमा स्नातकोत्तर गर्नुभएको छ । अध्ययनको शिलशिलामा ८ वर्ष विदेशमा बिताएका थापा राप्रपाको भातृ संगठन, प्रजातान्त्रिक युवा संगठनको केन्द्रीय सदस्य हुनुहुन्छ । जनशक्ति पार्टी र राप्रपाको एकीकरणपछि अबको ५/६ महिनाभित्रै महाधिवेशन हुन लागेको युवा संगठनमा थापा केन्द्रीय अध्यक्षको दाबेदार समेत हुनुहन्छ ।
राजनीतिमा सबैभन्दा ठूलो प्रेरक आफ्नै हजुरबा सूर्यबहादुरलाई बताउँदै शिद्धार्थ भन्नुहुन्छ- ‘म राजनीतिमा लाग्छु भन्दा हजुरबाले मलाई भन्नुभयो, तैंले राजनीति नै गर्ने सोचेको होस् भने तल जनवर्गीय संगठनबाटै काम गरेर आइज, यसो गरिनस् भने तँ सीमित मान्छेको घेरामा हुन्छस् र त्यसबाट बाहिर निस्कनै सक्दैनस् ।’
नाति थापाको सपना छ, ‘म युवा संगठनमा सदस्य छु, काम गर्दै गएपछि भोलि अध्यक्ष भइएला, त्यसपछि पार्टीमा लागिएला, मन्त्री पनि भइएला, यसैगरी अघि बढ्दै जाने त हो ।’ ‘प्रधानमन्त्री पनि बन्ने होला नि ?’ अनलाइनखबरको प्रश्नमा २८ वर्षे युवाबाट फिस्स हाँसोबाहेक कुनै शाब्दिक जवाफ आएन ।
गोरो सकल, अग्लो एवं खाइलाग्दो ज्यानको युवा भए पनि झट्टै हेर्दा बाहुबली युवाजस्तो देखिनुहुन्न शिद्धार्थ । उमेरभन्दा अलि धेरै परिपक्व र प्रौढजस्तै देखिने थापालाई हामीले सोध्यौं, ‘तरुण दल, युथ फोर्स र वाइसीएलजस्तै त होला नि तपाईहरुको युवा संगठन पनि ?’ जवाफमा उहाँले भन्नुभयो-’गुण्डागर्दी गर्ने, ठेक्कापट्टा र कमिशनको चक्करमा लाग्ने हो भने उतैतिर गए हुन्छ, हाम्रो युवा संगठनमा नआए हुन्छ भनेका छौं हामीले । हामी युवाहरुलाई हिंसा र गुण्डागर्दीमा नभएर राजनीतिक एवं वैचारिकरुपले प्रशिक्षित गर्न चाहन्छौं । त्यसैले हाम्रो संगठन वाइसिएल, युथफोर्स र तरुण दलजस्तो होइन ।’
शिद्धार्थ राजनीतिमा औपचारिकरुपमा प्रवेश गरेको लगभग एकवर्षमात्रै भएको छ । तर, अनौपचारिकरुपमा धेरै वर्षको अनुभव छ । विशेषगरी हजुरबा सूर्यबहादुर थापाको सहयोगीका रुपमा भूमिका खेल्नेक्रममा राजनीतिको विश्वविद्यालय पढेसरह अनुभव प्राप्त भएको छ उहाँलाई । ‘म अमेरिकामा हुँदा पनि हजुरबाको सहयोगीको भूमिका खेलिरहेको थिएँ’ उहाँ भन्नुहुन्छ ।
सानै उमेरमा राष्ट्रिय योजना आयोगमा केही वर्ष काम गर्न भ्याइसकेका शिद्धार्थले डीएफआइडी अन्तरगत करिब ३ वर्ष खाद्य सुरक्षा र पोषणसम्बन्धी काम गर्ने क्रममा सुशासन अधिकृत भएर ३ वर्षजति सुदुर पश्चिमको बैतडी, बाजुरा, कैलाली जिल्लामा काम गर्नुभएको छ । उहाँ भन्नुहुन्छ- ‘त्यहाँ गाविस, वडा र जिविसका अधिकृतहरुलाई मैले सुशासनसम्बन्धी तालिम दिएको छु ।’
गगन थापाका हजुरबा !
धेरैलाई लाग्न सक्छ, ठूला घरानिया थापा परिवारका सदस्य भएकाले शिद्धार्थको बढाइ-चढाइ पो गरिँदै छ कि ? यही भएर हामीले शिद्धार्थको राजनीतिक बुझाइ, वैचारिक क्षमता र भिजन बुझ्न खोज्यौं । उमेरले कांग्रेसका युवा नेता गगन थापाभन्दा ९ वर्ष कान्छा र राजनीतिमा प्रवेश गरेको १ वर्षमात्रै भए पनि राजनीतिप्रतिको बुझाइ र चातुर्यलाई हेर्दा शिद्धार्थ त गगन थापाका ‘हजुरबा’ पो रहेछन् ! उनमा प्रचारको कुनै भोक देखिँदैन ।
अबको राजनीति कता जाला ? अनलाइनखबरको प्रश्नमा शिद्धार्थको प्रष्ट विश्लेषण छ, ‘सुशील कोइरालाजस्ता प्रजातन्त्रमा ठूलो योगदान गरेका तर, कुनै पनि विषयमा विशेषज्ञता नभएका बूढा मान्छेलाई सरकार जिम्मा लगाएपछि अब कांग्रेस र एमालेका नेताहरु चुनावमा लागेको खर्च भरपूर गर्न र भ्रष्टाचार गर्नतिरै तल्लीन हुनेछन्, त्यसपछि आउने भनेको या त एमाओवादी नै हो, या वैकल्पिक प्रजातान्त्रिक शक्ति राप्रपा नै हो ।’
‘०४६ सालपछि कांग्रेस र एमालेले जनताका लागि के गरे ? गाउँमा जनता अहिले पनि बाटो, बिजुली, स्वास्थ्य चौकी, एम्बुलेन्स, खानेपानी, विद्यालयको माग गरिरहेका छन्, थापाको भनाइ छ, प्रशासन भ्रष्टाचारको अखडा बनेको छ, जनताका यी मुद्दाहरु कांग्रेस, एमाले, माओवादी कसैले सम्बोधन गरेका छैनन्, गर्ने छैनन् ।’
नेपाली जनताको मनोविज्ञान पहिले जिताएको शक्तिलाई अर्कोपटक हराउने रहेको भन्दै थापाले अनलाइनखबरसँग भन्नुभयो, ‘अर्कोपटक कांग्रेस र एमालेले हार्छन्, जनताका मुद्दा जसले उठाउँछ, उसैले जित्छ ।’
‘तर, राप्रपाजस्तो सानो पार्टीले त्यो खाली ठाउँ कसरी पूरा गर्न सक्ला र ?’ यो प्रश्नमा युवा उमेरका थापासँग अचम्मको विश्वास र इच्छाशक्ति छ, ‘पहिले माओवादी पनि कत्रो थियो र ? हार्डवर्क गर्यो भने जस्तो पनि परीक्षामा उत्तीर्ण भइन्छ,’ थापा भन्नुहुन्छ-’कांग्रेस, सामन्तहरुको पार्टी हो, एमाले वामदेवका पालाको स्थानीय निकायको आधारमा टिकेको छ, एमाओवादी आफ्नो विचार छाडेर प्रजातान्त्रिक विचारमा आउन बाध्य भएको छ, यो अवस्थामा संवैधानिक हिसावले जनताका मुद्दामा संघर्ष गर्ने वैचारिक प्रजातान्त्रिक धारको कन्जरभेटिभ पार्टीको भविश्य राम्रो छ नेपालमा । कांग्रेस र कम्युनिष्ट दुबै विदेशी विचार बोकेका पार्टी हुन् ।’
थापाको बुझाइमा राजनीति भनेको जनताको सेवा हो । जनताका दैनिक समस्या समाधानका लागि, विकासका लागि रजानीतिज्ञहरुले सोच्नुपर्छ । जनतासँग नजोडिएको फोस्रो राजनीति टिकाऊ हुँदैन, जुन कांग्रेस, एमाले र एमाओवादीबाट सम्भव छैन भन्ने उहाँको बुझाइ छ ।
राप्रपाले ०५१ सालमै २० सीट जितेको थियो । त्यसबेला पनि त यसलाई वैकल्पिक शक्ति बनाउने भनिएकै हो नि, किन राप्रपा झन् सानो भयो ? यो प्रश्नमा नाति थापाको जवाफ छ,-’केही नेताहरु प्रजातान्त्रिक धारमा अड्न नसकेर राजतन्त्रतिर लाग्नाले पार्टी फुट्यो । तर, अब राजतन्त्र नै हटेर गणतन्त्र आइसकेकाले त्यो समस्या छैन ।’
कमल थापाले खाल्डोमा हाल्छन्
राप्रपाभन्दा त कमल थापाको राप्रपा नेपाल पो ठूलो होलाजस्तो छ त ? यो प्रश्नप्रति शिद्धार्थको ठाडै अस्वीकृति छ । ‘जसले हिजो सक्रिय राजतन्त्रको वकालत गर्यो,उसैले आज संवैधानिक राजतन्त्रको वकालत गर्दैछ,’ उहाँ भन्नुहुन्छ, ०४६ सालमा निरंकुश राजतन्त्र समाप्त पार्ने कमल थापा नै हुन्, ०६३ सालमा संवैधानिक राजतन्त्र समाप्त पार्ने पनि कमल थापा र तुलसी गिरीहरु नै हुन्, अब तिनैले राजतन्त्र फालिसकेपछि संवैधानिक राजतन्त्रको वकालत गर्दैछन्, फेरि कसलाई खाल्डोमा हाल्छन् ।’
पञ्चायतकालमा सूर्यबहादुर थापालगायतले सुधारिएको पञ्चायती व्यवस्था र बहुदलीय प्रणालीमा जानुपर्छ भन्ने विचार राख्दा तुलसी गिरी र कमल थापा मार्काका यिनै पञ्चहरुले निरंकुशताको वकालत गरेर राजतन्त्र कमजोर पारेको र ०४६ सालको परिवर्तनपछि पनि कमल थापा मार्काका मान्छेहरुले नै राजालाई निरंकुश बन्न उक्साएर संवैधानिकरुपमा रहेको राजतन्त्रसमेत खत्तम पारेको शिद्धार्थको विश्लेषण छ । आफैंले राजालाई उकासेर संवैधानिक राजतन्त्र सिध्याउने अनि अहिले मरिसकेको संवैधानिक राजतन्त्रको नारा लगाउनु कमल थापाको राजनीतिक अस्थिरता र बेइमानी भएको उहाँको भनाइ छ । अब मुलुक गणतन्त्रतर्फ गइसकेकाले राजतन्त्रको नारा लगाउने राप्रपा नेपालको ‘बिजनेश’ नचल्ने उहाँको बुझाइ छ ।
धनकुटा केन्द्रित राजनीति गर्ने
शिद्धार्थको अबको योजना भनेको पार्टी राजनीतिका साथै धनकुटा केन्दि्रत राजनीति गर्ने सोचाइ छ । धनकुटा क्षेत्र नं २ मा सुनिल थापाको जीतलाई जनताले विकासको आशाले हेरेको भन्दै अब सरकारको मुख नताकी विदेशी दाता एवं एनजीओमार्फत् विकासका कार्यक्रम लिएर जाने थापाले बताउनुभयो । ‘बुबाले धनकुटा २ मा जित्नुभयो, अब तपाई अर्कोपटक धनकुटा-१ मा चुनाव लड्ने हो कि क्या हो ?’ अनलाइनखबरको प्रश्नमा शिद्धार्थले भन्नुभयो,’ निश्चय नै । धनकुटाबाहेक अन्यत्र कहाँ जानु ?’
थापा परिवारको चुनौती
‘सूर्यबहादुरबाट छोरो, त्यसपछि नाति, यो त बंशको राजनीति भएन र ?’ यस्तो प्रश्नको जवाफ उहाँसँग सहज छ, ‘मैले अस्ति चुनावमा धनकुटामा भाषण गर्दा पनि भनें, प्रचण्डको पनि त यस्तै छ नि, छोरी उम्मेद्वार बनेकी छन् ।’
छिन्ताङ काण्डलाई लिएर जिल्लामा सूर्यबहादुर थापाको चर्को आलोचना गरिन्छ, यसबाट थापा परिवारलाई राजनीति गर्न कत्तिको चुनौती छ धनकुटा १ मा ? यसमा शिद्धार्थको जवाफ छ, ‘अस्ति चुनावमा जाँदा मैले छिन्ताङ काण्डको अध्ययन गरें, त्यहाँ प्रहरीबाट १५/१६ जना मान्छे मारिँदा सूर्यबहादुर थापा प्रधानमन्त्री हुनुहुन्थ्यो । तर, कांग्रेस, एमाले र एमाओवादीका पालामा १५/१६ हजार मान्छे मारिए, १५/१६ हजार मान्छे मार्नेहरुबाट हुने यस्तो प्रचारबाजीले अबको पुस्तालाई छुँदैन ।’
बहसको विषय
सुखमा हुर्किएको शहरको युवा पुस्ता यसरी राजनीतिमा लाग्नु र जनताको सेवा गर्ने चाहना व्यक्त गर्नु सकारात्मक विषय हो या नकारात्मक ? अर्कोतर्फ हजुरबा, छोरा र नातिको निरन्तर राजनीतिक यात्रालाई कसरी लिने ? नेपाली राजनीतिमा यो बहसको विषय हुन सक्छ ।
हाम्रो नेपाली समाज पनि अजबकै छ, परिवारका सदस्य र छोराछोरीलाई राजनीतिमा लगाएन भने नेताको आलोचना हुन्छ, लगायो भने पनि आलोचना हुन्छ । सूर्यबहादुर थापाको तीनै पुस्ताको राजनीतिमा देखिएको सक्रियतालाई कसरी लिने ? सकारात्मक ? या नकारात्मक ?
